Ο τηλεφωνικός διάλογος κόρης (στην Ιορδανία) και πατέρα (στη Συρία) είναι από τις τελευταίες σκηνές του φιλμ, και, μαζί με ακόμα μία –στην αρχή του, αυτή τη φορά χωρίς λόγια– είναι όλα τα λεφτά: μια υδροφόρα έρχεται στον καταυλισμό. Στο πίσω μέρος της, από μια μικρή διαρροή, το πολύτιμο αγαθό χύνεται στο χώμα. Ένα παιδί με πλαστικό μπουκάλι προσπαθεί να το μαζέψει, πριν το ρουφήξει η γη.
Όλα αυτά στον προκάτ καταυλισμό που μετατράπηκε σε προκάτ πόλη, στην Ιορδανία, με τα προσφυγόπουλα από τη βομβαρδισμένη Συρία να στριμώχνονται στα κοντέινερ ή να περιφέρονται στα μεταξύ τους στενά. Να βάφονται τα κορίτσια (και να τα ξεφάφουν οι μανάδες), να τακτοποιούν τα ρούχα σε πλαστικά κασόνια οι μανάδες (και να τα βοηθούν τα κορίτσια), να πουλούν γλυκά τα αγόρια με ένα ταψί στο κεφάλι (για να τα αγοράσουν πατεράδες), να φτιάχνουν γλυκά οι πατεράδες (για να τα πουλήσουν τα αγόρια). Αυτή είναι η ζωή των παιδιών, πρωταγωνιστών σε ένα δράμα, κομπάρσος στο οποίο δεν θα ’λες να είσαι, και που όμως παίζεται δίπλα σου, άσχετα αν κρατάς τα μάτια σου κλειστά, αρνούμενος από μια προσωπική, ίσως, επιλογή, να τα ανοίξεις.
Τα παιδιά όμως του καταυλισμού-πόλης τα έχουν ανοιχτά, πρέπει να τα έχουν ανοιχτά. Για να ρουφήξουν την κάθε μέρα, άσχετα αν η μία είναι ολόιδια με την προηγούμενη και καρμπόν με την επόμενη: να τινάζουν τα χαλιά (με σκουπόξυλο), να πλένουν με νερό το πάτωμα (τσιμέντο ανάμεικτο με χώμα), να πηγαίνουν στο σχολείο (για να μάθουν τι σημαίνει «Να φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν»), να ποτίζουν το δεντράκι τους (στον άνυδρο τόπο), να παίζουν με (ψεύτικα;) πιστόλια.
Και να βλέπουν στην τηλεόραση τις γκρεμισμένες από τους βομβαρδισμούς πόλεις τους, βουβά. Ώσπου να έρθει η ώρα να κοιμηθούν, για να ακούσουν από τα χείλη της μάνας τους: «Αν χαμογελάς στον κόσμο, θα σου χαμογελάσει κι αυτός». Ή, από τα χείλη της γιαγιάς, αυτή τη φορά: «Όταν ξυπνάς ένα τζίνι, μπορείς να κάνεις τρεις ευχές. Αλλά υπάρχουν περιορισμοί. Μπορείς να ευχηθείς το χρυσάφι όλου του κόσμου. Αλλά δεν μπορείς να ευχηθείς να γυρίσουν απ’ την άλλη ζωή πίσω οι δικοί σου».
Η σκηνοθέτιδα Catherine van Campen ολοκλήρωσε το Ζααταρί Ντζιν ζώντας κατά περιόδους επί τρία χρόνια στα παραπήγματα της πόλης που δημιουργήθηκε, καταμεσής της ερήμου στην Ιορδανία, από το πουθενά –καλύτερα: που δημιουργήθηκε από τις βόμβες. Το εξαιρετικό φιλμ, που με το ένα πόδι πατά στην ταινία και με το άλλο στο ντοκιμαντέρ, έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που το καθιστούν μοναδικό: άψογη σκηνοθεσία (σε κάποιες σκηνές επινοημένη, όπως και η ίδια η σκηνοθέτιδα παραδέχτηκε), ιδανική φωτογραφία (στην οποία κυριαρχούν οι σκιές), λιτή (ακολουθώντας τη λιτότητα του καταυλισμού) μουσική. Τη διεθνή πρεμιέρα την έκανε χτες στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, και θα παιχτεί εκ νέου σήμερα, 8 Μαρτίου, στις 15.15, στην αίθουσα Σταύρος Τορνές.
