Ταξίδι λογοτεχνικό στην Κούβα

Στα μεταθανάτια ρεπορτάζ για τον Φιντέλ Κάστρο αναφέρεται συχνά το όνομα του Χοσέ Μαρτί, του κουβανού ποιητή και μαχητή για την εθνική ανεξαρτησία της Κούβας, στα τέλη του 19ου αιώνα. Είτε ως του ανθρώπου το έργο του οποίου επηρέασε τον Κάστρο, είτε ως κομμάτι των πληροφοριών σχετικά με την ταφή του Φιντέλ, που «θα θαφτεί στο νεκροταφείο της Σάντα Ιφιγκένια, εκεί όπου βρίσκεται ο τάφος του Χοσέ Μαρτί», είτε στα ρεπορτάζ για τον επικήδειο που διάβασε ο Αλέξης Τσίπρας «στη μεγάλη πλατεία της Επανάστασης, κάτω από το Ηρώο του Χοσέ Μαρτί». Ακόμη και στο τουίτερ, στο (επικριτικό) σχόλιο του Σταύρου Θεοδωράκη, μετά τον θάνατο του Φιντέλ, γίνεται λόγος για τον Μαρτί: «Μια ακόμα επανάσταση είναι απαραίτητο να γίνει, αυτή που δε θα τελειώσει όταν ο ηγέτης της αναλάβει την Εξουσία – Χοσέ Μαρτί, Κούβα», έγραψε ο επικεφαλής του Ποταμιού.
Είναι τέτοια η πνευματική (και όχι μόνο) κληρονομιά του Χοσέ Μαρτί, που τον επικαλούνται όλοι: καστρικοί και αντικαστρικοί, πολίτες της Κούβας υπερήφανοι για την επανάστασή τους και εξόριστοι Κουβανοί που δεν σταματούν να στηλιτεύουν το καθεστώς Κάστρο.
Αυτή είναι η δύναμη της λογοτεχνίας άλλωστε: όλοι θέλουν να την οικειοποιούνται (ακόμη και διά της στρέβλωσης). Αν κάποιος ρίξει μια ματιά στην κουβανέζικη λογοτεχνία, θα παρατηρήσει ότι αυτή χωρίζεται (χοντρικά και χωρίς να διαθέτουμε εξειδικευμένες γνώσεις) σε συγγραφείς της προκαστρικής περιόδου και της καστρικής – οι δε συγγραφείς της καστρικής περιόδου χαρακτηρίζονται, αναπόφευκτα, από τη στάση που κράτησαν απέναντι στον Φιντέλ.
Αφήνοντας στην άκρη τον εξέχοντα Χοσέ Μαρτί, όπως και τον Κανέκ Σάντσεζ Γκεβάρα, για τον οποίον γράψαμε πρόσφατα, καθώς και ιδιαίτερες περιπτώσεις όπως αυτή του (ουρουγουανού αλλά εγκατεστημένου για χρόνια στην Κούβα) Ντανιέλ Τσαβαρία αλλά και του Ερνεστ Χέμινγουέι, ο «Γέρος και η Θάλασσα» του οποίου θεωρείται σχεδόν κομμάτι της κουβανέζικης λογοτεχνίας, παραθέτουμε ορισμένους κουβανούς συγγραφείς, το έργο των οποίων προσφέρει, πέραν της αναγνωστικής απόλαυσης, μια διεισδυτική, ανεξαρτήτως ιδεολογικού στρατοπέδου, ματιά στην Κούβα, την ιστορία και την κοινωνία της.

Λένε πως ο Ερνέστος κι ο Φιδέλ, καμιά φορά, πηγαίνανε μαζί για ψάρεμα
Λένε πως ο Ερνέστος κι ο Φιδέλ, καμιά φορά, πηγαίνανε μαζί για ψάρεμα

1) Στο φιλοσοφικό μυθιστόρημα γύρω από την έννοια της ιστορίας «Ο αιώνας των φώτων» (εκδ. Εξάντας) ο συγγραφέας Αλέχο Καρπεντιέρ, που από το 1968 έως το θάνατό του έζησε στο Παρίσι, ως σύμβουλος της πρεσβείας της Κούβας, αναφέρεται στην επίδραση του γαλλικού διαφωτισμού στη Λατινική Αμερική και στη σύγκρουση στην Καραϊβική του ευρωπαϊκού ορθολογισμού με το μαγικό περίγυρο της Αμερικής.
2) Ο Ενρίκε Σέρπα, ο κατά τον Χέμινγουεϊ «καλύτερος μυθιστοριογράφος της Λατινικής Αμερικής», στο «Λαθρεμπόριο» (εκδ. Οpera), γράφει ένα ρωμαλέο, λαϊκό μυθιστόρημα για τα δεινά και τη φτώχεια των ναυτικών κατά την προκαστρική περίοδο που τους ωθούσε συχνά στην παρανομία.
3) Το μυθιστόρημα «
Paradiso» (εκδ. Ίνδικτος) αποτελεί το κορυφαίο έργο του Κουβανού ποιητή και συγγραφέα Χοσέ Λεσάμα Λίμα. Μυθιστόρημα μύθος, κυκλοφόρησε το 1966 στην Κούβα για να αποσυρθεί μια βδομάδα μετά από τα βιβλιοπωλεία και να δημιουργήσει σκάνδαλο. Γεγονός που υπήρξε η αιτία για την αποχή του συγγραφέα από τα δημόσια πράγματα της Κούβας. Το βιβλίο επιβλήθηκε από συγγραφείς μεγάλου κύρους όπως ο Χούλιο Κορτάσαρ και ο Μάριο Βάργκας Λιόσα που έγραψαν για αυτό και εγκωμίασαν τη δύναμη της γραφής του.
4)
Oι “Τρεις ταλαίπωροι τίγρεις” (εκδ. Τόπος) του Γκιγιέρμο Καμπρέρα Ινφάντε, ένα μοντερνιστικό, πολυφωνικό μυθιστόρημα, εμπνέονται από τη ζωή των λαϊκών και των μικροαστικών στρωμάτων της Αβάνας στην προεπαναστατική Κούβα. Θεωρείται μία από τις ωραιότερες περιγραφές της Αβάνας και της κουβανέζικης κουλτούρας που έχουν γραφτεί ποτέ.
5) Το μυθιστόρημα “Μνήμες υπανάπτυξης” (εκδ. Μέδουσα) του Εδμούντο Δεσνόες, ο οποίος αρχικά ήταν υποστηρικτής του Φιντέλ, προτού εγκαταλείψει την Κούβα και μετατραπεί σε δριμύτατο επικριτή του, εκτυλίσσεται στα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση του Φιντέλ Κάστρο. Ο ήρωας, αμφιταλαντεύεται νιώθοντας από τη μια μεριά απελευθερωμένος, μα από την άλλη φοβερά μόνος όταν η γυναίκα του, η οικογένειά του και οι φίλοι του εγκαταλείπουν την Κούβα.
6) Στην εφηβεία του, o Ρεϊνάλδο Αρένας ενώθηκε με τους υπό τον Κάστρο εξεγερμένους Κουβανούς, λίγο πριν αυτοί ανατρέψουν τη δικτατορία του Μπατίστα. Το 1990 τον βρήκε ασθενή, στο τελικό στάδιο του AIDS, να αυτοκτονεί στη Νέα Υόρκη. Το «Πριν πέσει η νύχτα» (εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες) είναι η αυτοβιογραφία του, μια προσωπική και πολιτική μαρτυρία για τους διωγμούς που αντιμετώπισε στην καστρική Κούβα ως ομοφυλόφιλος.
7) Το μυθιστόρημα «Το πρόσωπο και το προσωπείο» (εκδ. Καστανιώτη) του Χεσούς Δίας είναι μια κριτική ματιά στην απομόνωση της Κούβας, κατά τη δεκαετία του ’90, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
8) Η Ζοέ Βαλδές χάρη στο μυθιστόρημα «Το καθημερινό τίποτα» (εκδ.
Opera) έγινε παγκοσμίως γνωστή αλλά και απομακρύνθηκε από την Κούβα του Φιντέλ Κάστρο. Χαρακτηρίστηκε από τη διεθνή κριτική ως “η Ιζαμπέλ Αλιέντε της Κούβας”.
9) Το μυθιστόρημα του Λεονέλο Αβέγιο Μέσα, “Μαϊάμι και πάλι” (εκδ. Σύγχρονη Εποχή) αναδεικνύει σε σύγχρονο, πλέον, επίπεδο την αξία της σοσιαλιστικής Κούβας και την αντίστασή της στον πόλεμο που της κάνουν οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές, καθώς και το πώς οι Κουβανοί αντεπαναστάτες συμμετέχουν και αξιοποιούνται σε αυτόν τον πόλεμο. Διόλου τυχαία, στο βιβλίο απονεμήθηκε το βραβείο του διαγωνισμού “Επέτειος του θριάμβου της Επανάστασης” το 2005.
10) Στις «Μάσκες» (εκδ. Καστανιώτη) ο ιδιαίτερα αγαπητός στη χώρα μας κουβανός συγγραφέας Λεονάρδο Παδούρα μάς μεταφέρει στο καυτό καλοκαίρι του 1989, λίγο πριν η Κούβα βυθιστεί στην κρίση της Ειδικής Περιόδου, σε μια περιπλάνηση στους δαιδάλους της ομοφυλοφιλικής κοινότητας της Κούβας, που έχοντας υποστεί στιγματισμό και διώξεις έχει μάθει να κρύβει ό,τι μπορεί να τη θέσει σε κίνδυνο.
11) Ο «Μπουκόφσκι της Καραϊβικής», Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες, επίσης πολύ δημοφιλής στην Ελλάδα, στη «Βρόμικη τριλογία της Αβάνας» (εκδ. Μεταίχμιο) καταθέτει τη μαρτυρία ενός άπιστου κατοίκου της Αβάνας, ενός ανθρώπου που επιστρέφει σ’ αυτήν εξουθενωμένος, ύστερα από μια μεγάλη περιπλάνηση που τελικά δεν τον έβγαλε πουθενά. Δεν είναι απαισιόδοξος για τη ζωή του στη σύγχρονη Αβάνα, όμως αυτό δεν τον εμποδίζει να ανατέμνει τα πάντα γύρω του με τη δεξιοτεχνία εξειδικευμένου χειρουργού. Βυθίζει τον αιχμηρό σαν νυστέρι λόγο του δίχως φόβο, “σκαλίζει” σωθικά και ανακατεύει τα πάντα χωρίς να σέβεται τίποτα: σεξ, πείνα, πολιτική, ερωτισμό, απογοήτευση, επιθυμίες, ρούμι και καλή διάθεση.
12) Στα «Μακρινά παλάτια» του Αμπίλιο Εστέβες (εκδ. Καστανιώτη), παραμονές του 2001, στη ρημαγμένη και μελαγχολική Αβάνα ένας άστεγος ομοφυλόφιλος, μια νεαρή πόρνη και ένας εκκεντρικός παλιάτσος ενώνουν τις τύχες τους σε ένα ερειπωμένο θέατρο.

Και τέλος, μια μικρή αυθαιρεσία, σε ό,τι αφορά το μυθιστόρημα «Οι Μάμπο Κινγκς παίζουν τραγούδια αγάπης» (εκδ. Ζαχαρόπουλος) το οποίο ασχολείται με το στερεότυπο των Κουβανών στο εξωτερικό ως χορευτών, μουσικών, εραστών και επαναστατών. Ο συγγραφέας του, ο κουβανικής καταγωγής Όσκαρ Ιχουέλος, γεννήθηκε και μεγάλωσε στις ΗΠΑ, οπότε, αναπόφευκτα, έγραψε το μυθιστόρημά του στ’ αγγλικά, και κατά συνέπεια, παρά τη σχετική θεματολογία του, δεν μπορεί να θεωρηθεί κομμάτι της κουβενέζικης λογοτεχνίας.

Δημοφιλή άρθρα

Λαμπάκι λαδιού: Γιατί ανάβει και πώς να το διορθώσετε;

Δείτε γιατί ανάβει το λαμπάκι λαδιού στο αυτοκίνητό σας και βρείτε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζεται για να το διορθώσετε!

Οδηγός Πόλης: Εναλλακτικοί χώροι για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη

Αν αναζητάτε εναλλακτικούς χώρους για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη, διαβάστε τον οδηγό μας & κάντε τα πιο αξέχαστα πάρτυ γενεθλίων ή γιορτής!

Λεκάνη τουαλέτας: 5 Παράγοντες για τη σωστή επιλογή!

Δείτε πώς να επιλέξτε την ιδανική λεκάνη τουαλέτας για τον χώρο και τις ανάγκες σας!

5 + 1 Κοντινές Αποδράσεις από τη Θεσσαλονίκη

Έχεις ανάγκη ένα city break; Βρες 5 + 1 μοναδικές προτάσεις μια ανάσα από τη Θεσσαλονίκη!

10 + 1 Χριστουγεννιάτικα Δώρα για Άντρες: Τι δώρο να του πάρω;

Αναζητάς χριστουγεννιάτικα δώρα για άντρες, αλλά δυσκολεύεσαι να αποφασίσεις τι τελικά θα πάρεις; Tο αντρικό δώρο είναι μια κατηγορία από μόνο του, καθώς συνήθως...