Θεσσαλονίκη: Καταλύτης για τον υβριδικό εκσυγχρονισμό της πόλης η μεγάλη πυρκαγιά του 1917

Η Θεσσαλονίκη των πρώτων δεκαετιών του εικοστού αιώνα αποτελούσε δίχως αμφιβολία ένα από τα πιο σύγχρονα αστικά κέντρα των Βαλκανίων. Εν μέσω μιας πολύ κρίσιμης ιστορικής περιόδου, με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις σε ολόκληρη την Ευρώπη να, έχουν επηρεάσει σημαντικά πολλές μεγάλες πόλεις, η Θεσσαλονίκη απολάμβανε μια περίοδο πρωτοφανούς, για την εποχή, ανάπτυξης τόσο στον οικονομικό, όσο και στον πολιτισμικό τομέα.

Του Ευθύμη Κοτενίδη

Όλα αυτά ωστόσο έμελε να αλλάξουν το Σάββατο, 18 Αυγούστου του 1917, όταν μια εστία φωτιάς δημιουργήθηκε στην συνοικία Μεβλανέ, στο κέντρο της πόλης. Κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί τις καταστροφικές διαστάσεις που θα έπαιρνε το συγκεκριμένο περιστατικό, όταν η σπίθα από το μαγειρείο ενός σπιτιού μεταφέρθηκε στην διπλανή αποθήκη με άχυρο. Η καταστροφική μανία της πυρκαγιάς εξαπλώθηκε σε ολόκληρο το κέντρο της πόλης, εξ αιτίας του βαρδάρη, και οι φλόγες δεν έσβησαν παρά μέρες μετά, αφού είχαν ήδη μετατρέψει ένα μεγάλο κομμάτι της πόλης σε στάχτη. Ο τραγικός απολογισμός βρήκε την Θεσσαλονίκη να μετράει πάνω από 72.000 άτομα τα οποία έχασαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους.

Τα παραπάνω γεγονότα σίγουρα μοιάζουν θλιβερά και η πρωτοφανής έκταση της καταστροφής έχει οδηγήσει ιστορικούς, αρχιτέκτονες και πολεοδόμους να μελετούν τα αποτελέσματά της μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς το γεγονός πως η πυρκαγιά αυτή αποτέλεσε σημείο αναφοράς στην ιστορία της Θεσσαλονίκης και έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση και τον εκσυγχρονισμό της πόλης. Την θέση αυτή υποστηρίζει και ο Νίκος Καλογήρου, καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ., ο οποίος θεωρεί πως η πυρκαγιά του 1917 αποτέλεσε καταλύτη για τον υβριδικό εκσυγχρονισμό της πόλης. Μία μεγάλη ομάδα μηχανικών πολλαπλών ειδικοτήτων, με επικεφαλή τον Γάλλο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ ανέλαβε την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης. Η ομάδα αυτή έκανε πολύ εύστοχες και καινοτόμες μελλοντικές προβλέψεις, σχεδιάζοντας πολύ φαρδείς δρόμους για την εποχή εκείνη, όπως για παράδειγμα την νέα ανοικοδομημένη Εγνατία και την Τσιμισκή, ενώ το αρχικό σχέδιο προέβλεπε ακόμα και την δημιουργία μετρό στο κέντρο της πόλης. Σύμφωνα με τον κ. Καλογήρου, το σχέδιο αυτό είχε θεωρηθεί υπερβολικά αισιόδοξο επειδή προέβλεπε έναν πληθυσμό περίπου 300.000 ατόμων. Μπορεί η εικόνα που βλέπουμε σήμερα να μην είναι ακριβώς αυτή που είχε στο μυαλό του ο Εμπράρ, καθώς τα σχέδιά του ήταν βασισμένα σε μια εκλεκτιστική αρχιτεκτονική στα πρότυπα του 19ου αιώνα, ωστόσο το αρχικό σχέδιο εφαρμόστηκε σε μεγάλο βαθμό, καταφέρνοντας πολλούς από στόχους του και φέρνοντας μάλιστα πολλές καινοτομίες στον Ελλαδικό χώρο, όπως για παράδειγμα την εισαγωγή του θεσμού της πολυκατοικίας και την χρήση του μπετόν αρμέ. Το εγχείρημα λοιπόν της ανάπλασης της Θεσσαλονίκης ήταν μία από τις πρώτες μεγάλες ανοικοδομήσεις του 20ου αιώνα και θεωρήθηκε τεράστια επιτυχία της Ευρωπαϊκής πολεοδομίας.

Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες ο εκσυγχρονισμός ενός τόσο μεγάλου αστικού κέντρου θα ήταν εκ των πραγμάτων αναπόφευκτος σε βάθος χρόνου, ωστόσο σε περίπτωση που δεν είχε συμβεί η επέλαση της φωτιάς του 1917 ο εκσυγχρονισμός αυτό θα χαρακτηριζόταν σίγουρα από μία βραδύτητα και πιθανότατα η πόλη δεν θα είχε την εικόνα που βλέπουμε σήμερα. Η πυρκαγιά, έδωσε την αφορμή να ανασχεδιαστεί ολοκληρωτικά μία πόλη, η οποία μέσα από αυτή την διαδικασία πραγματικά αναγεννήθηκε, σαν φοίνικας από τις στάχτες της, δίνοντας και πάλι ζωή σε ένα αστικό κέντρο το οποίο σήμερα έχει καταλήξει να φιλοξενεί περισσότερους από 1.000.000. κατοίκους.

Τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί έχουν αναφερθεί στο περιστατικό του Αυγούστου του 1917 ως τον «θάνατο μιας πόλης» και από πολλές απόψεις έχουν δίκιο. Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο πως η πυρκαγιά επηρέασε αποκλειστικά με αρνητικό τρόπο την νύφη του Θερμαϊκού. Προσπαθώντας κανείς να αναλογιστεί το πόσο διαφορετική ήταν η πόλη η οποία χάθηκε μέσα στις φλόγες 100 χρόνια πριν σε σύγκριση με την Θεσσαλονίκη την οποία όλοι γνωρίζουμε σήμερα, θα καταλάβει πως η πυρκαγιά αυτή, παρά τις αμέτρητες καταστροφές που προξένησε, άνοιξε και ορισμένα μονοπάτια για την ανάπτυξη της πόλης τα οποία ίσως να μην μπορούσαν να εξερευνηθούν ποτέ υπό διαφορετικές συνθήκες. Φυσικά και μια τόσο ριζική αλλαγή αλλοίωσε σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα της πόλης, ειδικότερα όσον αφορά το Εβραϊκό στοιχείο, το οποίο αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της Θεσσαλονίκης την περίοδο αυτή. Ωστόσο μέσα από τις στάχτες και την καταστροφή φαίνεται να ξεπρόβαλε μια μακράν πιο εκσυγχρονισμένη πόλη, της οποίας τα οικόπεδα είχαν μοιραστεί ξανά, οι δρόμοι είχαν χαραχθεί εκ νέου και το πολεοδομικό της σχέδιο έμοιαζε πολύ πιο ικανό να αντιμετωπίσει την μεγάλη εισροή προσφύγων των επόμενων χρόνων από ότι θα ήταν σε οποιαδήποτε διαφορετική περίπτωση.

Πηγή φωτογραφίας: Δημοσίευμα από το αρχείο της εφημερίδας το Φως.

Δημοφιλή άρθρα

Λαμπάκι λαδιού: Γιατί ανάβει και πώς να το διορθώσετε;

Δείτε γιατί ανάβει το λαμπάκι λαδιού στο αυτοκίνητό σας και βρείτε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζεται για να το διορθώσετε!

Οδηγός Πόλης: Εναλλακτικοί χώροι για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη

Αν αναζητάτε εναλλακτικούς χώρους για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη, διαβάστε τον οδηγό μας & κάντε τα πιο αξέχαστα πάρτυ γενεθλίων ή γιορτής!

Λεκάνη τουαλέτας: 5 Παράγοντες για τη σωστή επιλογή!

Δείτε πώς να επιλέξτε την ιδανική λεκάνη τουαλέτας για τον χώρο και τις ανάγκες σας!

5 + 1 Κοντινές Αποδράσεις από τη Θεσσαλονίκη

Έχεις ανάγκη ένα city break; Βρες 5 + 1 μοναδικές προτάσεις μια ανάσα από τη Θεσσαλονίκη!

10 + 1 Χριστουγεννιάτικα Δώρα για Άντρες: Τι δώρο να του πάρω;

Αναζητάς χριστουγεννιάτικα δώρα για άντρες, αλλά δυσκολεύεσαι να αποφασίσεις τι τελικά θα πάρεις; Tο αντρικό δώρο είναι μια κατηγορία από μόνο του, καθώς συνήθως...