Επίλογος…

Νομίζω πως η απώλεια του μέτρου υπήρξε η ιστορική μήτρα της βαρβαρότητας. Συντελέστηκε μέσα στην παραζάλη του υλικού πλούτου, που ξυπνάει τα πιο κτηνώδη ανθρώπινα ένστικτα, τις πιο σκοτεινές εσωτερικές ανθρώπινες διαθέσεις.

Του Νίκου Δόικου*

Η νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα δεν προέκυψε από παρθενογένεση, υπήρξε μάλλον η λογική εξέλιξη ενός κυρίαρχου (όσο και αρχέγονου) πολιτισμού της συσσώρευσης, όπου τα υλικά αγαθά καθιερώθηκαν ως κύρια και κρίσιμα προτάγματα της κοινωνίας εις βάρος όλων των χαρισμάτων του ανθρώπινου είδους.

Η ήπια εντατικοποίηση οδήγησε νομοτελειακά στην ασύδοτη εντατικοποίηση, η αρχική συσσώρευση στην υπερ-συσσώρευση, στην υπερ-ανάλωση κ.ο.κ. Δεν υπήρξε απλώς ένα αξιολογικό ζήτημα, ένα θέμα βαθμού ελευθερίας, θέμα καλής ή κακής ελεύθερης αγοράς. Ήταν πάντοτε και παραμένει ζήτημα πολιτισμικής επιλογής. Γι’ αυτό άλλωστε και η γραμμική εξέλιξη εντατικοποίηση – υπερανάλωση – υπερσυσσώρευση σταδιακά κατέλαβε όλες τις αρθρώσεις, όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού βίου, τον Πολιτισμό, την Παιδεία, την ενημέρωση, την καλλιτεχνική παραγωγή.

Η αποθέωση του καταναλωτισμού, η εμμονή της ελίτ να διαχειρίζεται όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, η ανάγκη για διαρκή αναζωογόνηση της ζήτησης, επιτρέπουν μόνον ασφυκτικά χρονικά περιθώρια «απόλαυσης» κάθε προϊόντος, κάθε δημιουργίας.

Μέσα σε τούτο το ασφυκτικό περιβάλλον, η αισθητική των χρηστικών αγαθών, η ψυχαγωγία, η μουσική, εικαστικές και αρχιτεκτονικές δημιουργίες, όλα σερβίρονται και επιβάλλονται ως απολύτως προσωρινές πολιτισμικές εκλάμψεις. Έως την παραγωγή της νέας γενιάς «προϊόντων». Και βέβαια, μαζί με τα χρονικά περιθώρια απόλαυσης στενεύουν και τα περιθώρια εκτίμησης της ποιότητας των προσφερόμενων «πολιτισμικών εμπορευμάτων». Εκείνες οι απαραίτητες προϋποθέσεις, που καταξιώνουν και καθιερώνουν την πολιτισμική παραγωγή. Η διάρκεια, η συνέχεια, ο κριτικός διάλογος, η απόλαυση, η κατηγοριοποίηση θεωρούνται άσκοπη απώλεια χρόνου. Και κατά το δημοφιλές μότο του συστήματος «ο χρόνος είναι χρήμα». Με αυτόν τον τρόπο τα καταναλωτικά συγχέονται πλέον με τα πολιτισμικά. Υπερκαλύπτουν τα πολιτισμικά. Η πολιτισμική παραγωγή συμβιβάζεται με τις απαιτήσεις, με τις νόρμες της εμπορικής παραγωγής.

Ένα πλανητικό σύστημα εναλλασσόμενων καταναλωτικών προτύπων και αξιών τείνει να καθιερωθεί ως αποκλειστικό πολιτισμικό μοντέλο. Ο πολιτισμικός μονισμός της ελίτ και, ως λογικό επακόλουθο, η συνολική απαξίωση.

Την ίδια ιστορική περίοδο, μέσα σε τούτον τον αυτοχειριακό χορό της υπερανάλωσης, προκαλείται, σε διάστημα 60-70 χρόνων, μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή από ό,τι σε όλη τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων.

Απειλούμενη με εξαφάνιση βιοποικιλότητα, εξάντληση πόρων, ακραίες κλιματικές αλλαγές, που με τη σειρά τους εντείνουν το φαινόμενο της αποσάθρωσης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, συνιστούν την προσφορά του «αναπτυξιακού θαύματος» προς την ανθρωπότητα, προσφορά εφιαλτικών διαστάσεων όταν συνυπολογιστεί με τον επερχόμενο υπερπληθυσμό.

Παρ’ όλα αυτά, παρά τις τόσες απογοητευτικές εξελίξεις και τα επακόλουθα φοβικά σύνδρομα, την ιδιώτευση και την αποχή αρκετών από κάθε συλλογικότητα, νομίζω πως οι παρακάτω διαπιστώσεις και παραδοχές από την εμπειρία των κινημάτων δικαιολογούν αισιοδοξία:

* Ότι το σύστημα, παρά την ισχύ του, αδυνατεί να εγκλωβίσει τις κοινωνίες σε ένα απόλυτα χειραγωγούμενο καθεστώς.

* Πως, εν τέλει, υφίστανται οι κοινωνικές προϋποθέσεις για συνολική ρήξη με τις επιδιώξεις της ελίτ.

* Σχετικά αυτόνομες πολιτικές δυνάμεις, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις ΗΠΑ, καθώς και αυτόνομα κοινωνικά κινήματα δείχνουν να έχουν συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα των προβλημάτων και την αναγκαιότητα ρήξης.

* Πως υπάρχει και κοινωνική διαθεσιμότητα και διακριτή πολιτική βούληση για έγκαιρη θεσμική κάλυψη των προβλημάτων μετάβασης προς ένα ανθρωποκεντρικό οικονομικό μοντέλο και έναν πολιτισμό του μέτρου.

Σκιαγραφώντας το νέο οικονομικό σύστημα, συζητήσαμε για την αποτοξίνωση της παγκόσμιας οικονομικής ζωής από εκείνες τις συνήθειες, εκείνα τα προϊόντα που «τζογάρουν» κρατικές οικονομικές υποστάσεις, διαλύουν την κοινωνική συνοχή και αδιαφορούν για τα κοινωνικά αποτελέσματα της κερδοσκοπικής ασυδοσίας και επιπλέον τον εξοστρακισμό όσων, εκμεταλλευόμενοι την ασυδοσία, λειτουργούν, συγχρόνως, και ως αξιολογητές και ως επενδυτές (βλέπε «οίκους αξιολόγησης»).

Συζητήσαμε για οικονομία ελεγχόμενης ιδιωτικής πρωτοβουλίας, με ενεργό παρουσία της κοινωνίας στην εποπτεία και, κατά περίπτωση, στη διαχείριση των αποτελεσμάτων – αποθεμάτων:

* Με τη διεθνοποίηση των στρατηγικών πόρων.

* Με τη διεθνοποίηση των ενεργειακών πόρων, πλανητικών και διαπλανητικών.

* Ένα πράσινο Bretton Woods της αειφορίας, το οποίο θα επιχειρήσει τον θεσμικό διακανονισμό μεταξύ ανθρωποδράσεων και φυσικού περιβάλλοντος,

* Αναβάπτιση του ΔΝΤ στις κεϋνσιανές του καταβολές, όπου προτάσσεται η κοινωνική συνοχή.

Οι συχνές αναφορές μου στη σχετικά κοινωνιο-μόλο;;;; διάσταση του κεϋνσιανισμού και στους γνωστούς μηχανισμούς Bretton Woods, IMF, FED, ECB, γίνονται μετά λόγου γνώσεως ότι αποτελούν αναγκαία μεταβατικά εργαλεία στον δρόμο προς την κοινωνική απελευθέρωση.

Όταν κάποτε επικρατήσει η ανθρωποκεντρική πλευρά εκείνης της αδυσώπητης διλημματικής διάκρισης επιβίωση ή βαρβαρότητατότε και οι κοινωνίες του μέλλοντός μας ίσως αξιωθούν να βιώσουν, μέσα στη θαλπωρή της αυτονομίας, την ωραιότητα του μέτρου. Να το προάγουν, με κάθε βήμα, με βιωματική συνέπεια, με συνειδητή συστηματικότητα, ως πρωταρχικό προαπαιτούμενο επιβίωσης της κοινωνίας, μιας κοινωνίας συναδέλφωσης και συνοχής, όπως την ονειρεύτηκαν τόσες και τόσες γενιές αχθοφόρων και αγωνιστών του φωτός.

Οι αστείρευτες πνευματικές δυνάμεις και αντοχές της ανθρωπότητας σφραγίζουν τις μεγάλες στιγμές της Ιστορίας, με τα εντυπωσιακά ποιοτικά άλματα στην Τέχνη, τις Επιστήμες, την Τεχνολογία.

Ιστορικές κατακτήσεις, που δεν πιστώνονται βέβαια σε κανένα καθεστώς, οικονομικό ή πολιτικό. Αποτελούν τρόπαια της ανθρώπινης ευφυΐας και ευρηματικότητας στη συλλογική κοινωνική της έκφραση και σμιλεύονται μέσα στους λίγους θύλακες ελευθερίας που επιτρέπουν όλες οι ιστορικές εξουσίες, μέσα σε εκείνες τις πολύτιμες συστημικές ρωγμές τις απαραίτητες για την απορρόφηση των κοινωνικών κραδασμών και συγχρόνως μυστικές πύλες προς τα πεδία των μεγάλων ανατροπών.

Η αντι-διαχειριστική και, άρα, ανατρεπτική Αριστερά, μαζί με την αντιμετώπιση των γνωστών και εν πολλοίς κληρονομημένων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων, οφείλει να συγκροτήσει αμέσως το απαραίτητο εργαλείο για την συμμετοχή της στον διάλογο των σοβαρών θυλάκων σκέψης και δράσης στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση γύρω από αυτά τα προβλήματα.

* Ο Νίκος Δόικος είναι αρχιτέκτονας – συγγραφέας ([email protected])

Δημοφιλή άρθρα

Λαμπάκι λαδιού: Γιατί ανάβει και πώς να το διορθώσετε;

Δείτε γιατί ανάβει το λαμπάκι λαδιού στο αυτοκίνητό σας και βρείτε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζεται για να το διορθώσετε!

Οδηγός Πόλης: Εναλλακτικοί χώροι για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη

Αν αναζητάτε εναλλακτικούς χώρους για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη, διαβάστε τον οδηγό μας & κάντε τα πιο αξέχαστα πάρτυ γενεθλίων ή γιορτής!

Λεκάνη τουαλέτας: 5 Παράγοντες για τη σωστή επιλογή!

Δείτε πώς να επιλέξτε την ιδανική λεκάνη τουαλέτας για τον χώρο και τις ανάγκες σας!

5 + 1 Κοντινές Αποδράσεις από τη Θεσσαλονίκη

Έχεις ανάγκη ένα city break; Βρες 5 + 1 μοναδικές προτάσεις μια ανάσα από τη Θεσσαλονίκη!

10 + 1 Χριστουγεννιάτικα Δώρα για Άντρες: Τι δώρο να του πάρω;

Αναζητάς χριστουγεννιάτικα δώρα για άντρες, αλλά δυσκολεύεσαι να αποφασίσεις τι τελικά θα πάρεις; Tο αντρικό δώρο είναι μια κατηγορία από μόνο του, καθώς συνήθως...