«Ο εξτρεμισμός και τα είδωλά του» είναι ο τίτλος του βιβλίου του συγγραφέα Pierre-André Taguieff, το οποίο παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο «Μαλλιάρης Παιδεία». Κεντρικό ερώτημά του: Εξτρεμισμός και ριζοσπαστισμός: Διασαφηνίζουν ή, αντίθετα, συσκοτίζουν τη σημερινή κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα;
Ανοίγοντας την παρουσίαση, ο συντονιστής Πέτρος Παπασαραντόπουλος σημείωσε ότι ο Taguieff διερευνά τη σχέση του λαϊκισμού, του ριζοσπαστισμού και του εξτρεμισμού με τον παραδοσιακό άξονα αριστερά-δεξιά, αμφότερες, κατά τον συγγραφέα, «εχθροί της φιλελεύθερης δημοκρατίας». Κάνοντας μια «μελαγχολική παρένθεση», ο κ. Παπασαραντόπουλος ανακάλεσε στη μνήμη του την περίοδο προ της έλευσης της αριστεράς στην Ελλάδα, τότε που, όπως ανέφερε, κάποιοι θεωρούσαν δύσοσμη και ύποπτη τη θεωρία των δύο άκρων, κάποιοι αναφέρονταν στον νέο αντικομουνισμό, ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούσαν πως ό,τι προερχόταν από την αριστερά (ακόμα και ο εξτρεμισμός, ακόμα και ο λαϊκισμός) ήταν ηθικά καθαγιασμένο. «Έμελλε να έρθει στην εξουσία η πρώτη φορά αριστερά», σημείωσε ο ομιλητής, «για να θρυμματιστούν αυτοί οι μύθοι». Βέβαια, έσπευσε να σημειώσει ο ίδιος, αυτό δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, αφού κατά τον Taguieff, «στη Γαλλία, μια χώρα με μακρά παράδοση αριστερισμού, οι πολιτικές ριζοσπαστικότητες εκλαμβάνονται ως παθολογικές ή παραβατικές μορφές της πολιτικής ζωής, ωστόσο δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο […], καθώς αυτό που αποκαλείται δεξιός εξτρεμισμός συνεχίζει να θεωρείται ως πιο ανησυχητική απειλή από τον αριστερό εξτρεμισμό». Κατά τον κ. Παπασαραντόπουλο, ο συγγραφέας υπογραμμίζει ότι η βία, ως μέσον, δεν χαρακτηρίζει αποκλειστικά και μόνον την άκρα δεξιά, ενώ «δεν αρκείται στη διαπίστωση του φαιοκόκκινου χαρακτήρα των τριών φαινομένων (του λαϊκισμού, του ριζοσπαστισμού και του εξτρεμισμού), αλλά προχωράει ένα βήμα παραπέρα, καθώς θεωρεί ότι η διάκριση δεξιάς-αριστεράς δεν έχει καμία σημασία […], μια που η αριστερά δεν είναι παρά μια αντιδεξιά, και η δεξιά μια αντιαριστερά. Δεξιά και αντιαριστερά δεν έχουν πλέον αυτόνομη ύπαρξη σε επίπεδο δόγματος». «Προσωπικά, δεν θα συμφωνούσα με τις απόλυτες απόψεις του συγγραφέα», ανέφερε ο κ. Παπασαραντόπουλος και σημείωσε: «Η διάκριση δεξιάς-αριστεράς έχει θρυμματιστεί, αλλά δεν έχει εξαφανιστεί. Η μεγάλη πρόκληση για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες είναι η αντιμετώπιση των αντιδημοκρατικών προκλήσεων. Μέχρι σήμερα, τα καθιερωμένα κόμματα απέφευγαν να απομονώσουν στοιχεία της αντιδημοκρατικής ατζέντας στα πολιτικά τους προγράμματα. Ήρθε η ώρα να το πράξουν».
Λαμβάνοντας τον λόγο, ο δημοσιογράφος Πάσχος Μανδραβέλης ανέφερε ότι «επειδή εμείς σε αυτή τη χώρα είμαστε καμμένοι από τον λαϊκισμό και τον εξτρεμισμό, βλέπουμε με έκπληξη να μιλά κάποιος για τη θεωρία των δύο άκρων». «Ας ξεκινήσουμε με μία διαπίστωση, κοινή», ανέφερε ο δημοσιογράφος, σημειώνοντας: «Κάτι μεγάλο συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον κόσμο μας, τόσο μεγάλο, που αδυνατούμε να το συλλάβουμε και να το κατανοήσουμε. Ας σκεφτούμε με πόσα βομβαρδιστήκαμε τα δύο τελευταία χρόνια: εκλογή ΣΥΡΙΖΑ, διαπραγμάτευση με τα πουκάμισα έξω, παρολίγον Grexit, κεφαλαιακοί έλεγχοι, ένα εκατομμύριο πρόσφυγες στα νησιά μας, φράχτες στα σύνορα της Ευρώπης, Brexit, εκλογή Τραμπ, επιθέσεις στο Παρίσι, στη Νίκαια, στο Βερολίνο, έκτακτα δελτία, ένταση, αίμα, χαμός. Όλα αυτά τα γεγονότα πρέπει να αρθρωθούν σε μία νέα θεωρία, κάτι που θα εξηγεί και τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Αλέξη Τσίπρα, και τον δεξιό και τον αριστερό λαϊκισμό, και την ακροδεξιά και την ισλαμική τρομοκρατία». «Μπορεί να γίνει αυτό, με δεδομένη την πολυμορφία των κοινωνικών δεδομένων;» διερωτήθηκε ο κ. Μανδραβέλης και σημείωσε: «Πιθανώς, αλλά πρέπει πρώτα να κάνουμε την κατηγοριοποίηση των φαινομένων. Και αυτό προσπαθεί να κάνει ο Taguieff: Να ξεδιαλύνει τα καρυκεύματα του δημόσιου διαλόγου, κάτι που επιβάλλεται σε όλες τις συζητήσεις για τα ανησυχητικά φαινόμενα». Για παράδειγμα, όπως ανάφερε ο δημοσιογράφος, «ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι πρέπει να κάνουμε μία διάκριση μεταξύ του Ισλάμ και του ριζοσπαστικού Ισλάμ: Γιατί, άραγε, δεν παρατηρείται ένας εξισλαμισμός των διαθεσιμοτήτων στη βία; Γιατί όχι ένας εκχριστιανισμός ή ένας εξεβραϊσμός; Γιατί το Ισλάμ προσφέρεται ιδιαιτέρως για τη νομιμοποίηση της βίας;». Γιατί στις χριστιανικές κοινωνίες, αλλά και στην εβραϊκή, συγκροτήθηκαν κοσμικά αντίβαρα στον θρησκευτικό μεσαίωνα: παιδεία, φιλελεύθερα κόμματα, κοινωνία των πολιτών, νομοθεσία που «αναγκάζει τους δικούς μας ιεράρχες να περιορίζουν τον λόγο τους και να προτείνουν απλό φτύσιμο των ομοφυλοφίλων και όχι σφάξιμο με κονσερβοκούτι», ανέφερε ο κ. Μανδραβέλης και κατέληξε: «Τα φαινόμενα με τα οποία καταπιάνεται ο Taguieff είναι σύνθετα. Γίνονται ακόμα πιο σύνθετα, όταν ζεις σε μια κοινωνία που έχει φρικάρει πολλαπλώς. Και αυτή είναι η γαλλική κοινωνία. Για τα φαινόμενα αυτά κραυγάζει».
Τρίτος στη σειρά των ομιλητών ήταν ο Νίκος Μαραντζίδης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. «Ο Taguieff είναι μία από τις περιπτώσεις διανοουμένων που μετακινήθηκαν από την αριστερά στη δεξιά, που είναι προκλητικοί και μαχητές. Ο Taguieff είναι Γάλλος, πολύ Γάλλος, η σκέψη του πηγάζει από τη γαλλική κοινωνία και τη γαλλική πραγματικότητα. Εξάλλου, είναι πολύ κρατικιστής, προερχόμενος από ένα κράμα γαλλικού ρεπουμπλικανισμού, με τις αξίες της αριστεράς. Αυτή η διάσταση δεσπόζει στη σκέψη του Taguieff: Πρέπει να σωθεί η δημοκρατία, πρέπει να σωθεί η πολιτεία. Το Ισλάμ αυτό ακριβώς απειλεί: την πολιτεία, όχι τα ατομικά δικαιώματα. Τέλος, ο Taguieff είναι πολύ δεξιός, για μένα», σημείωσε ο καθηγητής και εξήγησε: «Πράγματι, εκφράζει και εκπροσωπεί έναν νεοσυντηρητισμό που προκαλεί μία απόσταση, θέτει όμως ταυτόχρονα ζητήματα ορισμών, αλλά και ζητήματα κριτηρίων: Τι ονομάζουμε άκρα δεξιά; Ο Taguieff θεωρεί άκρα δεξιά μια παρεκκλίνουσα μορφή συντηρητισμού, έναν κινητοποιημένο συντηρητισμό, έναν έξαλλο συντηρητισμό». «Είναι, άραγε, αυτή η άκρα δεξιά πρόβλημα για την Ευρώπη σήμερα;» αναρωτήθηκε ο κ. Μαραντζίδης. «Δεν είμαι βέβαιος. Το πρόβλημα δεν είναι ο έξαλλος συντηρητισμός, αλλά η υιοθέτηση της λαϊκιστικής εκδοχής του συντηρητισμού σε τμήματα της καθιερωμένης πολιτικής τάξης. Αυτό ακριβώς το πρόβλημα εντοπίζει ο Taguieff: Το πρόβλημα που λέγεται συναινετική δημοκρατία, μια δημοκρατία που αποτυπώνεται στη σύγκλιση δεξιάς και αριστεράς σε μοντέλα διακυβέρνησης στα οποία τα κόμματα δεν έχουν καμία διαφορά. Το αποτέλεσμα αυτής της συναινετικής δημοκρατίας δημιούργησε ένα κενό το οποίο οδήγησε την πολιτική ζήτηση στο μοντέλο αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα λαϊκιστική δεξιά. Αυτή είναι σήμερα η μεγαλύτερη απειλή στην Ευρώπη, και εν γένει στον δυτικό κόσμο. Οι Podemos και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν αλλάζουν την ατζέντα της συζήτησης. Ο Τραμπ την αλλάζει».
Τελευταίος στη σειρά των ομιλητών ήταν ο Ανδρέας Πανταζόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ. «Τα κείμενα του Taguieff είναι τόσο πλούσια, που σε μια σύντομη παρουσίαση θα έχαναν το νόημά τους. Το βασικό θέμα που θέτει ο συγγραφέας είναι το ζήτημα του Ισλάμ. Η σημερινή τρομοκρατία δεν είναι ούτε ακροαριστερή ούτε ακροδεξιά. Είναι ισλαμιστική. Όχι ισλαμική, ισλαμιστική: μία εκδοχή, δηλαδή, του Ισλάμ. Με τον ορισμό αυτόν (ισλαμιστική) αποδίδονται χαρακτηρισμοί και ιδιότητες των βίαιων και αιματηρών ενεργειών. Είναι άραγε, όμως, όλοι οι εξτρεμιστές ισλαμιστές; Είναι άραγε όλοι οι τρομοκράτες μουσουλμάνοι; Άρα, είναι όλοι οι μουσουλμάνοι εξτρεμιστές; Είμαστε τόσο βέβαιοι για τη συσχέτιση του Ισλάμ με το τρομοκρατικό φαινόμενο; Και όσοι συσχετίζουν το Ισλάμ με την τρομοκρατία εντάσσονται αυτομάτως στην κατηγορία του ισλαμόφοβου; Μία κατηγορία πολιτικής ανάλυσης στη Δύση αποτρέπει –απαγορεύει– να διερευνηθεί αυτό το φαινόμενο. Ως ένα σημείο, αυτή η αποτροπή είναι αποδεκτή, καθώς είναι πολύ εύκολη η διολίσθηση στην ισλμαμοφοβία. Δεν πρέπει ωστόσο το ζήτημα αυτό να τεθεί προς διερεύνηση; Αυτή είναι η μέγιστη συνεισφορά του Taguieff: Ότι, δηλαδή, θέτει τέτοιου είδους ερωτήματα. Και προς τη Δύση και προς το Ισλάμ. Είναι έτοιμη η Δύση να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση; Και από την άλλη: Είναι δυνατόν, εντός του Ισλάμ, να υπάρξει ένας μουσουλμανικός διαφωτισμός; Για τα ερωτήματα αυτά διώκονται οι διανοούμενοι, ακόμα και μέσα στις κοινωνίες τους. Και για κάτι ακόμα: Τι έχουν να προσφέρουν οι δυτικές κοινωνίες στους ριζοσπαστικοποιημένους νέους; Ποια ιδανικά; Ποιο όραμα;»
