Zώα. Ζώα οικόσιτα, αδέσποτα, ζώα της υπαίθρου, ζώα σφαγιασμένα για τροφή, ζώα σφαγιασμένα για το δέρμα και τις γούνες τους… Πειραματόζωα, ζώα ως “υλικό” μυθολογίας και τέχνης. Ζώα ευφυή και ά-λογα. Ζώα που “γελούν κι άλλα που τρέχουν να κρυφτούν” … “Γιατί να κοιτάζουμε τα ζώα;” είναι η μεγάλη θεματική ενότητα του φετινού -21ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
‘Ενας σκύλος κι ένας τηλεοπτικός παρουσιαστής εξάλλου (ο tatoo-artist Γιώργος Μαυρίδης και η σκυλίτσα του η Μόλυ) ήταν και οι πρωτότυποι πρωταγωνιστές της τελετής έναρξης την περασμένη Παρασκευή, στη σκηνή του “Ολύμπιον”, ενώ αντί άλλων εισαγωγικών ομιλιών η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Ελίζ Zαλαντό και ο καλλιτεχνικός διευθυντής, Ορέστης Ανδρεαδάκης, επέλεξαν να απαγγείλουν (στα γαλλικά και την ελληνική μετάφρασή του αντίστοιχα) το ποίημα «Ζώο Γελάει» του Πωλ Ελιάρ από τη συλλογή «Τα ζώα και οι άνθρωποί τους»: Ντοκιμαντέρ (“Ο κόσμος γελάει, ο κόσμος είναι ευτυχισμένος, ευχαριστημένος και χαρούμενος…./ Ένα ζώο γελάει επίσης χοροπηδάει και ξεφεύγει/ Ο κόσμος γελάει/ ένα ζώο γελάει επίσης/ ένα ζώο τρέχει να κρυφτεί.”)
Στη συζήτηση συμμετείχαν οι: Σταύρος Καραγεωργάκης, Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών, συγγραφέας – ερευνητής, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, συγγραφέας και Λούι Ψυχογιός, σκηνοθέτης, ενώ τον συντονισμό έκανε η Άννα Λυδάκη, καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Πόσο και σε τι διαφέρει ο άνθρωπος από τα ζώα; Πού ξεκινά και πού τελειώνει η ηθική διάσταση των πειραμάτων στα ζώα; Πόσο έχει διαταραχθεί η σχέση μας με αυτά; Πώς συνομιλούν με τα ζώα η τέχνη και η φιλοσοφία; ήταν μερικά απο τα ερωτήματα που απασχόλησαν τους συμμετέχοντες στη συζήτηση.
Τη ρήση του Γερμανού φιλόσοφου και κοινωνιολόγου, Γκέοργκ Ζίμελ, σύμφωνα με την οποία “ο διαχωρισμός του ανθρώπου από τα άλλα ζώα αποτελεί τη μεγαλύτερη θηριωδία στη διαδικασία του πολιτισμού” υπενθύμισε εισαγωγικά η συντονίστρια της συζήτησης Άννα Λυδάκη.
«Ένα μέρος του όλου, ο άνθρωπος, αποσπάστηκε από τον κόσμο, μετατράπηκε σε αυτόνομο όλον κι αξίωσε ένα δικό του δίκιο. Ένα δίκιο που βασίστηκε στην ιεράρχηση των ειδών. Ωστόσο, τα ζώα δεν είναι κατώτερα όντα, αφού αισθάνονται, αγαπούν, αντιλαμβάνονται, κρίνουν, θυμούνται, έχουν γλώσσα, επικοινωνούν, θρηνούν τους νεκρούς τους. Έχουν ικανότητες που δεν έχουμε. Έχουν δικαιώματα» υπογράμμισε η κ. Λυδάκη καταλήγοντας χαρακτηριστικά πως «είναι ανάγκη να αναζητήσουμε την χαμένη ενότητα με τα άλλα όντα, που η νοσταλγία της, σε μη συνειδητό ίσως επίπεδο, μας ταλανίζει. Όμως είναι καιρός να κοιτάξουμε μέσα στα μάτια των ζώων όχι για να καθρεφτιστούμε εμείς σε αυτά, αλλά για να δούμε τη δική τους πραγματικότητα, την τόσο όμοια και τόσο διαφορετική ταυτόχρονα από την δική μας. Εκεί θα δούμε την απέραντη θλίψη που προκάλεσε το ανθρώπινο είδος ασκώντας το δίκιο του ισχυρότερου, το οποίο ξέρουμε ότι είναι άδικο».
«Σύμφωνα με υπολογισμούς, περίπου 115 εκατομμύρια ζώα χρησιμοποιούνται παγκοσμίως για πειραματικούς σκοπούς. Ειδικότερα στην Ελλάδα, την περίοδο 2014-2015, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων χρησιμοποιήθηκαν περίπου 42 με 47 χιλιάδες πειραματόζωα, στην πλειοψηφία τους ποντίκια» τόνισε στην εισήγηση του ο συγγραφέας-ερευνητής Σταύρος Καραγεωργάκης, υπογραμμίζοντας πως ο πειραματισμός με ζώα δεν αφορά μόνο στην ιατρική, όπως ίσως υποθέτει ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, αλλά περιλαμβάνει και πολλές άλλες χρήσεις, όπως οι δοκιμές καλλυντικών και άλλων καταναλωτικών προϊόντων αλλά και η πολεμική βιομηχανία, μεταξύ άλλων.
Στην παρουσία των ζώων στη μυθολογία (ανθρωπόμορφα ζώα του Αισώπου, ζωικές μεταμορφώσεις του Δία, τα περίφημα άλογα του Αχιλλέως στην Ιλιάδα ή τα βόδια του Ήλιου στην Οδύσσεια) και την τέχνη αναφέρθηκε ο λογοτέχνης Γιωργος Σκαμπαρδώνης, ο οποίος αναφερόμενος στις διαφορές μεταξύ ανθρώπων και ζώων, ανέφερε τον Λόγο, υπό την έννοια της λογικής και της ηθικής διάστασής του, άποψη με την οποία μάλλον διαφώνησε ο ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Λουί Ψυχογιός ο οποίος υποστήριξε πως “τα ζώα έχουν γλώσσα και αναπτύσσουν μια ιδιαίτερη κοινωνική επικοινωνία ανάμεσα τους ”
O πολυβραβευμένος σκηνοθέτης αναφέρθηκε επίσης στη διάσταση της χρήσης των ζώων στη διατροφή, επιμένοντας μαχητικά στη vegan επιλογή του, ενώ όταν ο λογοτέχνης Γιώργος Σκαμπαρδώνης αναφέρθηκε στα περίπλοκα προβλήματα και την αλυσίδα διαφόρων επαγγελματιών που ζει μέσω της κρεοφαγίας (κτηνοτρόφοι, κρεοπώλες κ.α) και για τους οποίους θα έπρεπε να προηγηθούν πολύπλοκες λύσεις, ο κ.Ψυχογιός υποστήριξε πως «η επιλογή της κρεοφαγίας είναι μια επιλογή εγωιστική που την έχουμε εκλογικεύσει. Στην πραγματικότητα γίνεται για την ευχαρίστηση του ανθρώπου και αν κάποιες εναλλακτικές είναι αντικειμενικά καλύτερες, τότε αξίζει να τις επιλέξουμε, καθώς το τελικό κέρδος είναι συνολικό».
