Το ΔΝΤ βρίσκεται και πάλι στην επικαιρότητα και όπως συμβαίνει και με άλλα είδη διαχειριστών κρίσεων, ο λόγος δεν είναι ιδιαίτερα καθησυχαστικός. Ο κόσμος αρχίσει να ανησυχεί όλο και περισσότερο ότι οι βουτιές των νομισμάτων της Τουρκίας και της Αργεντινής μπορεί να αποτελούν την αρχή μιας ευρύτερης αναταραχής στις αναδυόμενες αγορές.
Σε συνέντευξη της στους FT, η Κριστίν Λαγκάρντ, γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, προειδοποίησε ότι μια κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα, η οποία πλέον φαίνεται να έχει ξεκινήσει, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο σοκ για τις αναδυόμενες αγορές.
Το άμεσο ερώτημα για τον νευρικό επενδυτή είναι κατά πόσον το Ταμείο έχει τα πυρομαχικά να αντιμετωπίσει μια μεγαλύτερης κλίμακας φυγή κεφαλαίων. Το μακροπρόθεσμο ερώτημα είναι σε πόσο καλή θέση βρίσκεται το ΔΝΤ για να εκπληρώσει τον παραδοσιακό ρόλο της σταθεροποίησης των κρίσεων στο ισοζύγιο πληρωμών και της φυγής κεφαλαίων σε μια παγκόσμια χρηματοοικονομική αγορά που συνεχίζει να αλλάζει ριζικά.
Ένα κουαρτέτο κορυφαίων οικονομολόγων δημοσίευσε την ανάλυση του για την παρούσα κατάσταση και τις μελλοντικές προοπτικές του Ταμείου, στην τελευταία Έκθεση της Γενεύης (Geneva Report). O τίτλος «Η μεταρρύθμιση του ΔΝΤ: Η Ημιτελής Ατζέντα», μάλλον αδικεί το εύρος της έκθεσης, η οποία περιλαμβάνει μια εμπεριστατωμένη ιστορία για τις αλλαγές που έχουν γίνει στις χρηματοοικονομικές αγορές τις δύο τελευταίες δεκαετίες, στο ρυθμιστικό πλαίσιο και στο ίδιο το ΔΝΤ. Υπάρχει επίσης και η σημαντική αναφορά σε αυτά που δεν έχουν αλλάξει. «Οι κρίσεις δεν έχουν εξαφανιστεί. Οι κρίσεις του 21ου αιώνα συνεχίζουν να επικεντρώνονται στις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις στο ισοζύγιο πληρωμών και στις διεθνείς κεφαλαιακές ροές».
Σε ότι αφορά τα πράγματα που έχουν αλλάξει, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει στην έκθεση η συζήτηση για δύο εξελίξεις. Η μια είναι η άνοδος της Κίνας. Η άλλη είναι η ανάπτυξη τοπικών ρυθμίσεων για την διαχείριση κρίσεων στο ισοζύγιο πληρωμών. Οι ρυθμίσεις αυτές έρχονται να προστεθούν στην εθνική αυτασφάλιση με τη μορφή της συσσώρευσης αποθεμάτων από διάφορες χώρες και περιλαμβάνουν τις διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτωντων κεντρικών τραπεζών, καθώς και τα κρατικά ταμεία διάσωσης στην ευρωζώνη.
Οι δύο εξελίξεις συνδέονται: η Κίνα έχει χρησιμοποιήσει συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων ως μέσα για να τονώσει το ρόλο του νομίσματος της και ως εκ τούτου ως εργαλείο στην στρατηγική της να διεθνοποιήσει το ρενμίνμπι.
Οι εξελίξεις αυτές, κατά την άποψη μου, μπορεί να αποβούν μοιραίες για τον παραδοσιακό ρόλο του ΔΝΤ ως του κυρίαρχου διαχειριστή κρίσεων. Ο ρόλος αυτός δέχεται ήδη μεγάλη αμφισβήτηση, όπως καταδεικνύει και o πολλαπλασιασμός των διαθέσιμων εναλλακτικών. Και φυσικά ο ρόλος του ΔΝΤ ως ικανού διαχειριστή κρίσεων έχει δεχθεί δικαιολογημένο πλήγμα, τόσο για τη συμμετοχή του στη «διάσωση» της Ελλάδας όσο και για τις άστοχες προβλέψεις του για την παγκόσμια ανάκαμψη.
Λάβετε υπόψη και την παρουσία εναλλακτικών θεραπειών για τις κρίσεις στο ισοζύγιο πληρωμών – και μια κινεζική οικονομία με ένα ειδικό βάρος που πρέπει κάπως να αποτυπωθεί και στη διοίκηση του ΔΝΤ, κάτι που είναι όμως αδύνατο να συμβεί με τρόπο που θα αποδεχθούν οι ΗΠΑ – και είναι δύσκολο να δει κανείς πως το ΔΝΤ μπορεί να αποφύγει μια σχετική περιθωριοποίηση. Θα έχει φυσικά πάντοτε ένα ρόλο, αλλά είναι πιθανό να είναι ένας ακόμα διαχειριστής κρίσεων μεταξύ άλλων και αυτό από μόνο του θα αποτελέσει μια σημαντική αλλαγή όσον αφορά το κύρος και την επιρροή του.
Τι θα απέτρεπε μια τέτοια εξέλιξη; Η Έκθεση της Γενεύης αναγνωρίζει τρόπους με τους οποίους το ΔΝΤ θα μπορούσε να συνεργαστεί καλύτερα με τοπικούς μηχανισμούς στήριξης, αλλά και μεταρρυθμίσεις που μπορεί να γίνουν στη διοίκηση του Ταμείου. Οι τελευταίες εστιάζουν στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας της διοίκησης του ταμείου από τους πολιτικούς εκπροσώπους των κρατών μελών, το οποίο θα μπορούσε να είναι ένα βήμα προς τον τετραγωνισμό του κύκλου και την ανάθεση μεγαλύτερου ρόλου στην Κίνα. (Εκτός από τις προτάσεις αυτές υπάρχουν και άλλες χρήσιμες συστάσεις για το πώς θα μπορούσε να κάνει καλύτερη δουλειά από μόνο του, αναβαθμίζοντας τα εργαλεία του και την ετοιμότητα του να δράσει).
Οι προτάσεις αυτές είναι καλές, αλλά από μόνες τους δεν επαρκούν για να διατηρήσουν την κυριαρχία του ΔΝΤ. Αυτό μπορεί ενδεχομένως να διασφαλιστεί μόνο με πολύ πιο ριζικές μεταρρυθμίσεις, όπως το να δοθεί στο ΔΝΤ η εξουσία να εκδώσει ένα πραγματικά υπερεθνικό νόμισμα. Αλλά αυτό δεν βρίσκεται στο τραπέζι. Ακόμα και οι πολύ πιο μετριοπαθείς προτάσεις της Έκθεσης της Γενεύης φαίνονται δύσκολο να υλοποιηθούν πολιτικά.
Το ΔΝΤ θα έπρεπε να κάνει ότι καλύτερο μπορεί, αλλά το μέλλον δεν φαίνεται να του ανήκει, τουλάχιστον δεν φαίνεται να ανήκει αποκλειστικά σε αυτό.
