«Εξαπλάγην ευχάριστα με την αλληλεγγύη των Ελλήνων που παραμένει ζωντανή», αυτό αναφέρει η Annamarie Benedict, συνεργάτιδα της «More in Common», της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που διεξήγαγε την έρευνα για τις «Αντιλήψεις περί Εθνικής Ταυτότητας, Μετανάστευσης και Προσφύγων στην Ελλάδα» (Απρίλιος, 2019).
Ρεπορτάζ: Θεονύμφη Γαΐτανάκη
Παρ’ ότι κάποια ΜΜΕ αποφάσισαν να εστιάσουν στην αντίληψη των Ελλήνων περί ασυμβατότητας του Ισλάμ με την ελληνική κουλτούρα, η κ. Benedict μας εξηγεί ότι δεν πρόκειται για «ισλαμοφοβία» ή ρατσισμό, αλλά είναι περισσότερο ο φόβος για το άγνωστο, το αχαρτογράφητο της νέας κουλτούρας. Επιπλέον, σύμφωνα με την έρευνα, η πεποίθηση της διαφορετικότητάς μας με το Ισλάμ αντανακλά εν μέρει ιστορικές ανησυχίες, που συνδέονται με τη σχέση της χώρα μας με την Τουρκία.
Αυτό κατανοείται περισσότερο αν συνυπολογίσουμε ότι ενώ το 57% των Ελλήνων πιστεύει στην «ασυμβατότητα» μεταξύ του Ισλάμ και της ελληνικής κοινωνίας, την ίδια στιγμή το 68% εκφράζει ανησυχίες για την αύξηση του ρατσισμού και αναγνωρίζει την ύπαρξη διακρίσεων σε βάρος των μουσουλμάνων στη χώρα μας.
Ένα ακόμα στοιχείο της έρευνας, το οποίο επισημαίνει η Benedict και πιστοποιεί την αλληλεγγύη αφορά τον «πόθο τον Ελλήνων να βοηθήσουν τα ασυνόδευτα παιδιά». To 74% των Ελλήνων υποστηρίζει ότι τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα δεν θα πρέπει να επιστρέφουν πίσω στην πατρίδα τους αλλά να επανεγκαθίστανται.
Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάστηκαν από την εκπρόσωπο της «More in Common», Miriam Juan–Torres σε δημοσιογράφους και μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων στους χώρους της Solidarity Now στη Θεσσαλονίκη την Παρασκευή 10 Μαΐου.
Η κ. Torres εξήγησε ότι η γενική αίσθηση για το προσφυγικό-μεταναστευτικό είναι αρνητική, όχι επειδή οι Έλληνες αποστρέφονται τους πρόσφυγες, αλλά εξαιτίας των μειωμένων δυνατοτήτων του ελληνικού κράτους για παροχή αξιοπρεπούς διαβίωσης προς τους πρόσφυγες.
Στη συνέχεια, ανέπτυξε τις έξι βασικές κατηγορίες Ελλήνων όσον αφορά τις αντιλήψεις περί εθνικής ταυτότητας και μετανάστευσης.
Πολυπολιτισμικοί Έλληνες
Η ομάδα αυτή αντιπροσωπεύει την πιο ανοιχτή κατηγορία Ελλήνων και αντιστοιχεί στο 20% του πληθυσμού. Επιδεικνύουν υψηλή αμφισβήτηση έναντι των επίσημων θεσμών – ελληνικό σύστημα, Ορθόδοξη Εκκλησία και ΕΕ. Είναι φιλόξενοι με τους πρόσφυγες/μετανάστες και πιστεύουν ότι η μετανάστευση είναι μια θετική διαδικασία που θα ωφελήσει την Ελλάδα οικονομικά και πολιτισμικά.
Εθνικιστές διαφωνούντες
Πρόκειται για άτομα με υψηλό θρησκευτικό αίσθημα και υπερηφάνεια για την ελληνική ταυτότητα. Θεωρούν ότι η μετανάστευση είναι αρνητική και αναπτύσσουν «ψυχρά» αισθήματα προς τους πρόσφυγες/μετανάστες. Κατά παράδοξο τρόπο όπως και οι Πολυπολιτισμικοί Έλληνες, δυσπιστούν έναντι των θεσμών- ελληνικό κράτος και ΕΕ. Αντιπροσωπεύουν το 15% των Ελλήνων.
Ανήσυχοι διαφωνούντες
Αντιπροσωπεύουν μόνο το 3% του πληθυσμού, πιστεύουν ότι η χώρα βρίσκεται σε οικονομική και κοινωνική παρακμή και ότι υπάρχει ανάγκη για έναν «ισχυρό ηγέτη», που θα αλλάξει την κατάσταση. Διακατέχονται εν γένει από εχθρικές απόψεις για τους μετανάστες.
Μεσαίες κατηγορίες
Το υπόλοιπο 62% των Ελλήνων αντιπροσωπεύουν οι «Μετριοπαθείς Ανθρωπιστές», οι «Ενστικτώδεις Πραγματιστές» και οι «Αποστασιοποιημένοι Συντηρητικοί». Οι ομάδες αυτές παρά τις διαφορές τους είναι πιο ανοιχτές στο να αλλάξουν τις απόψεις τους για ένα συγκεκριμένο ζήτημα.
Μετριοπαθείς Ανθρωπιστές
Είναι η πιο αισιόδοξη ομάδα καθώς αναπτύσσει ισχυρή αίσθηση θετικής προοπτικής τόσο σε οικονομικά όσο και σε κοινωνικά ζητήματα. Οι Μετριοπαθείς Ανθρωπιστές αισθάνονται υπερήφανοι για την ελληνική ταυτότητα και αντιπροσωπεύουν το 28% του πληθυσμού. Πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να δεχτεί τους πρόσφυγες επειδή η αλληλεγγύη είναι μέρος της κουλτούρας μας.
Ενστικτωδώς πραγματιστές
Οι Ενστικτωδώς πραγματιστές αποτελούν μία ιδιαίτερη ομάδα διότι ενώ εκφράζουν ανησυχία για τη διαφοροποίησή μας προς το Ισλάμ, πιστεύουν ότι η μετανάστευση θα επιφέρει οικονομικά οφέλη. Αντιπροσωπεύουν το 19% του πληθυσμού.
Η κατηγορία αυτή εκφράζει υψηλή εμπιστοσύνη προς τους ελληνικούς θεσμούς, τα ΜΜΕ και την ΕΕ. Ένα ακόμα διακριτό χαρακτηριστικό τους αφορά την έμφαση που δίνουν σε ζητήματα ασφάλειας, καθώς είναι πρόθυμοι να συμφωνήσουν στον παραγκωνισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με σκοπό την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Η στάση αυτή μπορεί να ερμηνευθεί από το γεγονός ότι νιώθουν μέρος της ευρωπαϊκής κοινότητας και άρα πιο κοντά στα γεγονότα τρομοκρατίας που λαμβάνουν χώρα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Αποστασιοποιημένοι συντηρητικοί
Κατ’ αναλογία με την παραπάνω κατηγορία, εκφράζουν εμπιστοσύνη προς θεσμούς. Παράλληλα, αναπτύσσουν ισχυρή σύνδεση με τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα και είναι βαθιά θρησκευόμενοι.
Η στάση τους προς τους πρόσφυγες/μετανάστες είναι σε μεγάλο βαθμό θετική, παρ’ ότι ανησυχούν για τον οικονομικό αντίκτυπο που θα έχει η μετανάστευση στην Ελλάδα. Αντιπροσωπεύουν το 15% του πληθυσμού.
Βιωματικό μέρος- workshop
Της παρουσίασης ακολούθησε το βιωματικό μέρος, που συντόνισαν οι Padraic Quirk και Annamarie Benedict, μέλη της «Πρωτοβουλίας για Κοινωνική Αλλαγή» (Social Change Initiative), και συνεργάτες της «More in Common». Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να κατανοήσουν τις κατηγορίες Ελλήνων που αναφέρθηκαν και να έρθουν σε επαφή με τις αξίες τους.
Περισσότερα στοιχεία για την έρευνα μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.
