Την 11η Οκτωβρίου 1939, ο οικονομολόγος Αλεξάντερ Ζακς παρέδωσε στον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Φρανκλίνο Ντ. Ρούζβελτ μία επιστολή που έμελλε να αλλάξει τον ρου της Ιστορίας του 20ου αιώνα. Συγγραφέας της επιστολής ο Νομπελίστας της Φυσικής Άλμπερτ Αϊνστάιν και το περιεχόμενό της αναφερόταν στην επιτακτικότητα της κατασκευής ατομικής βόμβας από τις ΗΠΑ, ώστε να προλάβουν την ανάπτυξή της από τη Ναζιστική Γερμανία.
Την επιστολή είχε συντάξει ο Αϊνστάιν στις 2 Αυγούστου. Τουλάχιστον την είχε υπογράψει εκείνην την ημέρα, καθώς το κείμενό της είχε συνταχθεί κατά μέγιστο τμήμα της από τον Ούγγρο φυσικό Λέο Ζίλαρντ και τους Ούγγρους συναδέλφους του Έντβαρντ Τέλερ και Γιουτζίν Βίγκνερ. Σε αυτήν, οι επιστήμονες τόνιζαν πως το ναζιστικό καθεστώς διαθέτει την τεχνογνωσία για την ανάπτυξη και χρήση της ατομικής σχάσης για την κατασκευή ατομικής βόμβας. Στην επιστολή, ο Αϊνστάιν κι οι συν αυτώ προέτρεπαν τον Ρούζβελτ να διατάξει τις έρευνες, που θα επιτάχυναν την κατασκευή μίας αμερικανικής βόμβας.
Ο Αϊνστάιν είχε εμπιστευθεί την επιστολή στον Ζαχς, που όμως δίστασε να την παραδώσει αμέσως στον Ρούζβελτ. Όταν όμως ο πρόεδρος είχε εκδηλώσει την ανησυχία του για τη ναζιστική εισβολή στην Πολωνία, την 1η Σεπτεμβρίου του 1939, αποφάσισε να το πράξει.
Ο Ρούζβελτ αφού άκουσε την εισαγωγή του οικονομολόγου που έκανε μία σύνοψη του περιεχομένου της επιστολής, διέταξε αμέσως να συσταθεί η Συμβουλευτική Επιτροπή για το Ουράνιο (Advisory Committee on Uranium). Η επιτροπή συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 21 Οκτωβρίου, υπό τον Λάιμαν Μπριγκς, διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας. Εγκρίθηκε ένα αρχικό κονδύλιο 6.000 δολαρίων για τα πειράματα που διεξήγαγε πάνω στα νετρόνια ο Ιταλός Ενρίκο Φέρμι στο Πανεπιστήμιου του Σικάγου.
Στην επιστολή ο Αϊνστάιν τόνιζε: «στη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων μηνών είναι πιθανό –χάρη στις εργασίες των Ζολιό στη Γαλλία και των Φέρμι και Ζίλαρντ στην Αμερική- να έχει καταστεί δυνατό να επιτύχουμε μία αλυσιδωτή πυρηνική αντίδραση σε μία μεγάλη μάζα ουρανίου, δια της οποίας μπορούν να παραχθούν μεγάλες ποσότητες και μεγάλες ποσότητες δυνάμεων, ανάλογες με του ραδίου. Αυτό το νέο φαινόμενο θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει στην κατασκευή βόμβας και είναι πολύ πιθανό –αν και ακόμη όχι τελείως βέβαιο– ότι θα μπορούσαν να παραχθούν βόμβες νέου τύπου. Μία μόνη βόμβα αυτού του τύπου, μεταφερόμενη από πλοίο και εκρηγνυόμενη σε κάποιον λιμένα, θα μπορούσε εύκολα να καταστρέψει το σύνολό του και ένα τμήμα της παρακείμενης περιοχής. Πάντως, αυτού του είδους οι βόμβες μάλλον θα ήσαν πολύ βαριές για να τις μεταφέρει κάποιο εναέριο μέσον».
Η επιστολή αυτή θεωρείται ευρέως πως έδωσε πνοή στο «Σχέδιο Μανχάταν», που κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ασχολήθηκε και κατέληξε στην κατασκευή των ατομικών όπλων που κατέστρεψαν τις πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι το 1945.
Όμως, όλη η διαδικασία μέχρι να φθάσει το αμερικανικό ατομικό πρόγραμμα, έως εκεί ήταν πολύ περίπλοκη: η Συμβουλευτική Επιτροπή για το Ουράνιο δεν ασχολήθηκε με ζέση για την κατασκευή του όπλου, ενώ άλλες δύο επιτροπές που την αντικατέστησαν ( η Εθνική Επιτροπή Ερευνών Άμυνας και το Γραφείο Επιστημονικής Έρευνας κι Ανάπτυξης) δεν κατέληξαν πουθενά, ώσπου να ανατεθούν οι έρευνες στη σχολή Μηχανικής του Πανεπιστημίου του Μανχάταν, για να γεννηθεί το «Σχέδιο Μανχάταν» για τη σχάση του ουρανίου και τη μαζική παραγωγή ατομικών όπλων.
Ο ίδιος ο Αϊνστάιν, μολονότι την πρότεινε, δεν εργάσθηκε στην κατασκευή της ατομικής βόμβας. Σύμφωνα με τον Νομπελίστα Χημείας Λίνους Πάουλινγκ και στενό του φίλο, αλλά όπως επίσης υποστηρίζουν και άλλες πηγές του κινήματος υπέρ του Αφοπλισμού, ο πατέρας της Θεωρίας της Σχετικότητας είχε μετανιώσει που είχε δεχθεί να υπογράψει την επιστολή αυτή.
(ΑΠΕ)
