Σε μουσουλμανικά κράτη υλοποιούνται προγράμματα αποριζοσπαστικοποίησης μελών εξτρεμιστικών ομάδων, τα οποία πραγματοποιούνται από μετριοπαθείς μουσουλμάνους κληρικούς, που συμβάλουν στην ορθή ενημέρωση και διαμόρφωση της ερμηνείας του Ισλάμ. Με αποτελεσματικό τρόπο υλοποιούνται επίσης εκστρατείες ευαισθητοποίησης σε ψηφιακά μέσα ενημέρωσης που εξηγούν που οι εξτρεμιστικές ομάδες παραβίασαν τις υποσχέσεις τους σε πρώην στρατολογημένα μέλη τους.
Με την παράθεση των συγκεκριμένων παραδειγμάτων ο αρχιμανδρίτης, δρ Θεολογίας στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία (ΑΕΑ) Αθηνών, Αρίσταρχος Γκρέκας, τόνισε τη σημασία της ορθής ενημέρωσης στην αντιμετώπιση του θρησκευτικού εξτρεμισμού στην ομιλία του στο συνέδριο “Fake News & Εκκλησία: Όταν η αλήθεια δοκιμάζεται στον φυσικό της χώρο, που συνδιοργανώνουν ο Οργανισμός Ανάδειξης Ελληνικού και Ορθόδοξου Πολιτισμού ΑΕΝΑΟΣ με το Τμήμα Θεολογίας και το Τμήμα Δημοσιογραφίας.
“Στη σύγχρονη εποχή οι θρησκείες εκφράζουν το περιεχόμενο της διδασκαλίας με παραδοσιακά και νέα μέσα ενημέρωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η διασύνδεση δίνει τη δυνατότητα σε ακραίες θρησκευτικές ομάδες να μπορούν να επικοινωνούν και να έχουν δημόσιο βήμα μέσα από τα μέσα ενημέρωσης. Τα ΜΜΕ έχουν καταστεί ισχυρή πλατφόρμα για εξτρεμιστικές ομάδες, που χρησιμοποιούν τις ψευδείς ειδήσεις για να εξαπλώσουν την προπαγάνδα τους, να προτρέψουν σε βία και σε τρομοκρατικές επιθέσεις” υπογράμμισε ο αρχιμανδρίτης Αρίσταρχος Γκρέκας.
Οι ακραίες πεποιθήσεις που μεταδίδονται διαδικτυακά αποτελούν κυρίαρχο κίνητρο πίσω από τις βίαιες τρομοκρατικές επιθέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, τόνισε και πρόσθεσε ότι συχνά οι άνθρωποι μπορούν να αναζητούν αθώα πληροφορίες για την πίστη τους και να μην γνωρίζουν ότι έχουν σκοντάψει σε ακραίες οργανώσεις. Το διαδίκτυο είναι γεμάτο με χιλιάδες εξτρεμιστικές σελίδες, όλοι ισχυρίζονται ότι μιλούν στο όνομα της θρησκείας σε συνδυασμό με ψευδείς ειδήσεις, είπε.
“Το διαδίκτυο και γενικότερα η ενημέρωση έχουν ενδιαφέρον για τις προσπάθειες αντιμετώπισης του βίαιου εξτρεμισμού. Έχουν γίνει προσπάθειες να ταξινομηθούν και να εντοπιστούν τα εξωστρεφή μηνύματα των κοινωνικών μέσων που προάγουν μίσος και διασπορά ψευδών ειδήσεων” σημείωσε ο αρχιμανδρίτης Αρίσταρχος Γκρέκας.
Αναφερόμενος στην αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού είπε ότι καλύπτει ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων. “Οι πρώην μαχητές είναι οι πιο πειστικοί στο κοινό και ένας καναδικός οργανισμός παράγει βίντεο ντοκιμαντέρ πρώην μαχητών ριζοσπαστικών ομάδων, των φίλων και των οικογενειών τους, των θυμάτων τους και παρουσιάζει πώς οι ζωές των ανθρώπων επηρεάστηκαν δραματικά από τη βία και τη ριζοσπαστικοποίηση. Το πρόγραμμα στοχεύει στην τόνωση της κριτικής σκέψης και στην επικοινωνία των αρνητικών φαινομένων και που οδηγούν” σημείωσε.
“Οι πρακτικές που οδηγούν τα άτομα να ενταχθούν σε ριζοσπαστικές ομάδες μπορούν να εφαρμοστούν και για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης στο διαδίκτυο” τόνισε.
Ο αρχιμανδρίτης Αρίσταρχος Γκρέκας είπε η πρόληψη του θρησκευτικού εξτρεμισμού και της υποκίνησης του είναι μία πολυεπίπεδη προσπάθεια, που είναι πιθανόν να πετύχει, όταν συνεργάζονται διαφορετικοί φορείς με τον ίδιο στόχο. Τα παραδοσιακά και νέα μέσα ενημέρωσης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παίζουν σημαντικό ρόλο με την αλλαγή της αφήγησης των εξτρεμιστικών ιδεολογιών σε πρότυπα που προάγουν θετικά μηνύματα της ειρηνικής συνύπαρξης και του αλληλοσεβασμού. Ανέφερε ακόμη ότι οι κυβερνήσεις χρειάζονται υποστήριξη από τις θρησκείες, αλλά και τους διεθνείς οργανισμούς για την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού μέσα από συντονισμένες και κατευθυνόμενες ενέργειες και πρωτοβουλίες προσθέτοντας ότι μεγάλη ισχύ έχει και η ορθή ερμηνεία και επικοινωνία των θρησκευτικών κειμένων με τη βοήθεια παιδαγωγικών μέσων.
Η οικουμενική κίνηση στο στόχαστρο των fake news
“Στον ορθόδοξο χώρο τις περισσότερες και πιο σκληρές επιθέσεις όσων διαδίδουν fake news δέχθηκε η προσπάθεια της ορθόδοξης εκκλησίας από κοινού με τις άλλες χριστιανικές εκκλησίες και ομολογίες να αρθρωθεί λόγος ενότητας, συμφιλίωσης και ελπίδας σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από μίση, φανατισμούς, ανισότητα και βία” ανέφερε ο καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Στέλιος Τσομπανούδης.
“Η κατακόρυφη άνοδος της ηλεκτρονικής επικοινωνίας με παγκόσμια εμβέλεια και η δυνατότητα ανώνυμης επικοινωνίας με πολύ περιορισμένο έλεγχο κατέστησαν ιδανικό το διαδίκτυο και έδωσαν την ευκαιρία στους οπαδούς ακραίων ιδεολογιών για τη διάδοση του μισαλλόδοξου και αντιοικουμενικού λόγου τους”, υπογράμμισε, αναφέροντας ότι γίνεται απόπειρα να εμφανιστεί η προσπάθεια των εκκλησιών για ενότητα, καταλλαγή και συνεργασία, η οικουμενική κίνηση, ως ένα παγκόσμιο συνονθύλευμα των αιρέσεων ως παγκόσμιο πολιτικό και θρησκευτικό κίνημα με σκοπό την υποταγή της ανθρωπότητας κάτω από μία παγκόσμια κυβέρνηση και την ένωση όλων των θρησκειών σε μία πανθρησκεία, τη δημιουργία μιας υπέρθρησκείας και υπερεκκλησίας.
Η παραπληροφόρηση και τα fake news δεν είναι περιστασιακό φαινόμενο, θα διατηρηθεί για καιρό και στο πολιτικοκοινωνικό και στον θρησκευτιό χώρο. Δεν υπάρχει εύκολη και ταχεία θεραπεία, χρειάζεται να γίνουν πλάνα για την αντιμετώπισή τους, αλλά και μακροπρόθεσμα σχέδια προετοιμασίας απέναντι σε έναν κίνδυνο που θα έρχεται και θα ξανάρχεται, εκτίμησε.
Οι εκκλησίες και η θρησκευτική εκπαίδευση πρέπει να ασχοληθούν περισσότερο με το πρόβλημα, αλλά πρώτα απ’ όλα χρειάζεται να γίνει κατανοητό από το πλήρωμα ότι δεν είναι αστείο, ούτε ασήμαντο το να πιστεύουν και να διαδίδουν κάτι που τους έκανε εντύπωση. Χρειάζεται να αναπτυχθούν η κριτική σκέψη και η παιδεία, να γίνεται διασταύρωση πληροφοριών, διακειμενικός έλεγχος κι αυτό πρέπει να διδαχθεί στα παιδιά από τη σχολική ηλικία, τόνισε ο κ. Τσομπανούδης παραπέμποντας στον Ουμπέρτο Έκο που είπε ότι “πρέπει να συνηθίζει κανείς από μικρός ν’ ανακατεύει τις ιδέες, αν θέλει να έχει σαφείς ιδέες”.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
