Μια ιστορία από «σιωπή και βροχή που πέφτει» για μια κοπέλα «ανάμεσα σε χιλιάδες σαν κι αυτήν». Ένα βιβλίο «φτιαγμένο δίχως λέξεις […], βουβή φωτογραφία […], σιωπή. Η κοπέλα της ιστορίας είναι η Μακκαμπέα, η συγγραφέας η Κλαρίσε Λισπέκτορ και οι (δίχως) λέξεις «σπίθες και σχίζες σαν ατσάλι που λαμποκοπά». Μπερδεμένα πράγματα; Ασφαλώς, αν η ασφάλεια της ανάγνωσης προκύπτει από την ασφάλεια της αφήγησης μιας ασφαλούς ιστορίας: με αρχή, μέση και τέλος, σε ένα κείμενο όπου η χρήση των σημείων στίξης, ή, καλύτερα, η απουσία τους, «μετουσιώνει το κείμενο σε μουσική». Οπότε, ο δρόμος μοιάζει μονόδρομος: ή ξεκινάς τον Γολγοθά της ανάγνωσης με τον σταυρό στην πλάτη, μονολογώντας σαν προσευχή τα λόγια της συγγραφέως «περίσσεψα και δεν υπάρχει τόπος για μένα στη γη των ανθρώπων», ή κλείνεις το βιβλίο από την πρώτη σελίδα.
Ιστορία της Μακκαμπέα, λοιπόν. Ιστορία μιας κοπέλας «που δεν υπήρχε επάνω της τίποτα που να αστράφτει», μια ορφανή από τα δύο της, που «το να γίνει γυναίκα δεν έμοιαζε να συμπεριλαμβάνεται στην κλήση της». Μια παρθένα που έζεχνε από ιδρώτα, με ωοθήκες σαν νερόβραστο μανιτάρι, με ξεχασμένη τη γεύση, ξεχασμένη από όλους, με μοναδικό σύντροφο στη ζωή της τη μοναξιά. Θλιμμένη; «Στο πρόσωπο μονάχα γιατί από μέσα είμαι χαρούμενη». Όχι αλλά, ούτε όμως: μόνο γιατί: η ταπεινότητα ως ευτυχία, η πενία ως πλούτος, ο χωρισμός ως εγγύτητα, το κλάμα ως γέλιο, ο πόνος ως χαρά. Εν τέλει: ο θάνατος ως ζωή: «Είναι τόσο ωραίο το να ζεις, δεν είναι;».
«Κανείς δεν μπορεί να μπει στην καρδιά κανενός», γράφει Κλαρίσε Λισπέκτορ, σκαλίζοντας με λέξεις το κορμί της Μακκαμπέα που «φυλαγόταν απ’ τον θάνατο ζώντας λειψά, ξοδεύοντας λίγο από τη ζωή της για να μην τελειώσει». Ή μήπως σκαλίζοντας με λέξεις το δικό της κορμί; Ίσως, αν στις λέξεις εγχαράζεται η ζωή που έζησε: «Δεν ξέρω τι είναι μέσα στο όνομά μου. Ξέρω μονάχα πως ποτέ δεν ήμουν σημαντική». Ίσως, αν αυτή είναι η απάντηση στο ερώτημα που διατρέχει τις σελίδες του βιβλίου: «Ποια είναι εγώ;». Ίσως πάλι όχι.
«Η ώρα του αστεριού», μια λογοτεχνία απ’ την ανάποδη, από τις εκδόσεις Αντίποδες, είναι το κύκνειο άσμα της Λισπέκτορ, μιας συγγραφέως-ίνδαλμα στη Βραζιλία, που γεννήθηκε εξορισμένη από τους ανθρώπους και πέθανε νικημένη από τον καρκίνο. Είναι όμως ταυτόχρονα και το κύκνειο άσμα κάθε εξορισμένου από τη ζωή που υπομένει καρτερικά, μες στη σιωπή του, τον θάνατο και την ανάστασή του: «Ένας τρόπος να αποκτάς είναι να μη γυρεύεις, ένας τρόπος να έχεις είναι να μη ζητάς και μόνο να πιστεύεις πως η σιωπή που, το πιστεύω, υπάρχει μέσα μου είναι απάντηση στο δικό μου – το δικό μου μυστήριο».
Κλαρίσε Λισπέκτορ
Η ώρα του αστεριού
Μετάφραση Μάριος Χατζηπροκοπίου
Επίμετρο Ελέν Σιξού
Εκδόσεις Αντίποδες
