Το βιβλίο «Η οφειλή των επανορθώσεων: υποθήκες της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα και την Ευρώπη», δυο κορυφαίων Γερμανών ιστορικών μετέφρασε με πρωτοβουλία της και θα παρουσιάσει τον ερχόμενο μήνα σε πέντε ελληνικές πόλεις, η Εθελοντική Ομάδα Δράσης Νομού Πιερίας. Το βιβλίο φέρνει στο φως εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τις απαιτήσεις της Ελλάδας και τα μέλη της Ομάδας ευελπιστούν να αποτελέσει ένα επιπλέον χρήσιμο εργαλείο στη συγκέντρωση επιχειρημάτων για τις διεκδικήσεις της ελληνικής πλευράς.
Οι Karl Heinz Roth ιστορικός, συγγραφέας και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Κοινωνικής Ιστορίας του 20ου αιώνα και Hartmut Rübner, Κοινωνικός & Πολιτικός επιστήμονας με εξειδίκευση στον Εθνικοσοσιαλισμό, πραγματοποίησαν την πρώτη έκδοση του βιβλίου την Άνοιξη του 2017 από τον εκδοτικό οίκο «Metropol» του Βερολίνου και η έκδοση προκάλεσε σφοδρές αντιπαραθέσεις και σημαντικές αντιδράσεις σε επίπεδο διακρατικών σχέσεων.
Εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία της ελληνικής μετάφρασης, προχώρησαν στις απαραίτητες διορθώσεις για την επικαιροποίηση της πρώτης έκδοσης, καθώς υπήρξε εκ νέου πρόσβαση σε πηγές αρχείων σε κάποιες χώρες αλλά και πολλές δημοσιεύσεις και μαρτυρίες, οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας ταυτόχρονα αλλά και μετά από αυτήν. Κατά την επεξεργασία του υλικού, επικεντρώθηκαν κυρίως στην παρουσίαση της εθνικοσοσιαλιστικής κατοχής στην Ελλάδα και στις ελληνογερμανικές αντιπαραθέσεις για τις αποζημιώσεις, οι οποίες επεκτείνονται σε ένα χρονικό διάστημα εβδομήντα ετών.
Tο βιβλίο αποτελεί μόνο μια αρχή, ένα κίνητρο για την έναρξη και διεύρυνση των ερευνών και των συζητήσεων γύρω από το περίπλοκο ζήτημα των αποζημιώσεων και όπως διευκρινίζει ο Γερμανός ιστορικός ακόμη και τώρα δεν μπορούν να θεωρήσουν πως έχουν πει τον τελευταίο λόγο στο ζήτημα των αποζημιώσεων και απομένει σε άλλους να καλύψουν τις ελλείψεις και τα κενά που συνοδεύουν την έκδοση.
Στο βιβλίο φιλοξενούνται χαιρετισμοί του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Νίκου Βούτση και του Γενικού Γραμματέα του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Αποζημιώσεων Μανόλη Γλέζου. Στο εξώφυλλό του φιλοξενείται φωτογραφία από τη γερμανική εισβολή στο μαρτυρικό Δίστομο, ενώ στις 385 σελίδες του ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει μεθοδολογικά και ιστορικά στοιχεία που φωτίζουν το μεγάλο κεφάλαιο των επανορθώσεων, καθώς και πληροφορίες για την επίμαχη κατοχική χρονική περίοδο, την οποία οι συγγραφείς συγκρίνουν με την κατοχή άλλων κατεχόμενων περιοχών της γερμανοκρατούμενης Ευρώπης όπως η Πολωνία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει στα κεφάλαια «Η πολιτική των συμμάχων απέναντι στις επανορθώσεις», «Η Ελλάδα στο τραπέζι ως φτωχός συγγενής», όπως και στα κεφάλαια «Η πολιτική των δυτικογερμανικών ελίτ εξουσίας για τις επανορθώσεις ως τα τέλη της δεκαετίας του ‘80» και «Η Ελλάδα ξανά στο περιθώριο», «Η Ελλάδα δεν παίρνει τίποτα». Το μεγαλύτερο, ίσως, ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα κεφάλαια «Προσωρινός απολογισμός» στις θέσεις των συγγραφέων όπως αποτυπώνονται στο κεφάλαιο «Οι διαστάσεις του ζητήματος της οφειλής των επανορθώσεων και οι γερμανικές παροχές μέχρι σήμερα», αλλά και στο τελευταίο κεφάλαιο «Επιχειρήματα για μια οριστική συμφωνία επανορθώσεων συμπληρωματική προς τη συμφωνία “Δύο συν Τέσσερις”».
Για να καταστεί άμεσα διαθέσιμη στους Έλληνες η βελτιωμένη και διευρυμένη έκδοση προστέθηκε συνοδευτικά στο βιβλίο η διεύθυνση μιας διαδικτυακής πλατφόρμας (https://www.ksk.gr/roth/), όπου εμπεριέχονται τα τεκμήρια, στο πρωτότυπο ή σε μεταφράσεις (γερμανικά – αγγλικά – ελληνικά), στην οποία συμπληρωματικά προστέθηκαν οι εκδοτικές επισημάνσεις και ο κατάλογος τεκμηρίων.
Σε πέντε πόλεις η παρουσίαση του βιβλίου
Οι διοργανωτές προγραμμάτισαν πέντε εκδηλώσεις – παρουσιάσεις του βιβλίου, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν: στη Θεσσαλονίκη (υπό την αιγίδα και του Δήμου Θεσσαλονίκης), στην Κατερίνη (υπό την αιγίδα του Δήμου Κατερίνης), στην Αθήνα (υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων), στο Δίστομο/Λιβαδειά (υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και των Δήμου Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας και του Δήμου Λιβαδειάς) και στο Ηράκλειο (υπό την αιγίδα της Ένωσης Δήμων Κρήτης)
Κεντρικός ομιλητής σε όλες τις εκδηλώσεις θα είναι ο Karl Heinz Roth, ενώ ο καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου της Βρέμης Christoph Ulrich Schminck – Gustavus, ο οποίος θα τον συνοδεύει στο ταξίδι του στην Ελλάδα θα πραγματοποιήσει σε όλες τις πόλεις 30λεπτη παρουσίαση με θέμα «Μνήμες Κατοχής – Μαρτυρίες για την καταστροφή του χωριού Λιγκιάδες και τα “Αντίποινα” της 3ης Οκτωβρίου 1943».
Η γνωριμία της Εθελοντικής Ομάδας Δράσης Νομού Πιερίας με τον Karl Heinz Roth έγινε πριν από περίπου ένα χρόνο στο Ανόβερο, σε εκδήλωση αλληλεγγύης για την Ελλάδα, στην οποία η Ομάδα εκπροσωπήθηκε από το ιδρυτικό της μέλος Ηλία Τσολακίδη, Τεχνικό Διευθυντή του Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Αθλητικών Επιστημών. Στη συνομιλία που είχαν μεταξύ τους, ο Γερμανός συγγραφέας χάρισε το επιστημονικό του σύγγραμμα στον Έλληνα ομιλητή εκφράζοντας το μεγάλο του παράπονο πως δεν κατάφερε να βρει κάποιο τρόπο έτσι ώστε αυτό το «έργο ζωής», τόσο σημαντικό για τη χώρα μας, να μεταφραστεί στα ελληνικά.
Η πρόταση να μεταφραστεί με ενέργειες της Εθελοντικής Ομάδας Δράσης Ν. Πιερίας έγινε αποδεκτή με ενθουσιασμό από τον διακεκριμένο ιστορικό, ο οποίος δήλωσε εντυπωσιασμένος από το γεγονός πως μια τόσο σημαντική πρωτοβουλία προέρχεται από τα μέλη μιας εθελοντικής ομάδας, μιας μικρής πόλης της ελληνικής επαρχίας, που επιθυμεί να συνδράμει στον αγώνα για δικαίωση στο ζήτημα των επανορθώσεων.
Στις επαφές των δυο πλευρών που συνεχίστηκαν μετά τη συμφωνία, ο Γερμανός ιστορικός αποδέχτηκε την πρόταση των εθελοντών να επισκεφθεί την Ελλάδα όπως είπε για δυο λόγους: Για να εκπληρώσει τη μεγάλη του επιθυμία να βρεθεί σε μαρτυρικούς τόπους που βίωσαν τη θηριωδία και τη λεηλασία των γερμανικών στρατευμάτων, την περίοδο 1941‐1944 αλλά και για να γνωρίσει από κοντά τα μέλη, τις δράσεις αλλά και τις εγκαταστάσεις της Εθελοντικής Ομάδας Δράσης Ν. Πιερίας στον Καπνικό Σταθμό Κατερίνης.
Επιστήμονες που ερευνούν το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων θεωρούν πως το βιβλίο αυτό όχι μόνο αποτελεί εγχειρίδιο για την πολιτική πράξη γύρω από τα ζητήματα των επανορθώσεων, αλλά και ένα πρώτης τάξεως κίνητρο για την ελληνική ιστορική, πολιτική και νομική επιστήμη. Με βάση τα δεδομένα και τα ανοιχτά ζητήματα που αναδεικνύει είναι δυνατόν να προκύψει ένα κύμα μεταπτυχιακών και διδακτορικών μελετών σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Αναμένεται άλλωστε να δημιουργήσει νέα δεδομένα στη συζήτηση εντός Ελλάδος για το ζήτημα των επανορθώσεων και τις ελληνογερμανικές σχέσεις, αλλά και για το νεοπαγές φαινόμενο του αντιγερμανισμού.
Η ελληνική έκδοση θα έχει όλες τις προδιαγραφές ώστε να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα του παρελθόντος και του παρόντος των ελληνογερμανικών σχέσεων, ιδίως εάν ληφθεί υπόψη ότι η σημερινή κυβέρνηση ξεκίνησε τη θητεία της με μεγαλόπνοες συμβολικές χειρονομίες αναφορικά με τη νεότερη ιστορία της χώρας και τις ελληνογερμανικές σχέσεις, οι οποίες ωστόσο αργότερα περιέπεσαν σε ύφεση. Το ζήτημα πάντως δεν φαίνεται να έχει κλείσει. Η συγκυρία της παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου θα εντείνει το ενδιαφέρον γύρω από το θέμα.
Το ζήτημα των γερμανικών επανορθώσεων θα καθορίζει για μεγάλο χρονικό διάστημα τις σχέσεις της Γερμανίας με τους λαούς που υπέστησαν τις θηριωδίες του χιτλερικού καθεστώτος, με τη συνενοχή της πλειοψηφίας του γερμανικού λαού. Απ’ αυτή την άποψη, το βιβλίο αποτελεί βραδυφλεγή πολιτική βόμβα. Η έκδοσή του αποκτά εξαιρετικό ενδιαφέρον και για έναν άλλο λόγο: η «άλλη Γερμανία» δηλώνει θετικά την παρουσία της στα ελληνικά δίκαια, στο πλαίσιο μιας πολιτικής αντίληψης ανθρωπιστικού δικαίου.
Στις αρετές του βιβλίου, εκτός από τον όγκο και την αξία του υλικού, θα πρέπει να συμπεριλάβουμε την απλή ανέλιξη της αφήγησης και της γλώσσας του – παρά τη συνεχή μεταπήδηση από την ορολογία της μιας επιστήμης στην άλλη. Ο Karl Heinz Roth παραμένει επιστημονικός ακόμη κι εκεί όπου είναι πρόδηλη η πρόθεσή του να αγγίξει την πολιτική διάσταση των πραγμάτων, αλλά δεν διστάζει να προχωρήσει σε προσωπικές κρίσεις όταν τα περιθώρια στενεύουν στην ερμηνεία των πραγμάτων.
Κορύφωση του βιβλίου αποτελεί η πρόταση του συγγραφέα για ένα συνέδριο που θα λύσει οριστικά το ζήτημα των επανορθώσεων, προς όφελος όλων των πλευρών. Στην κατεύθυνση ενός «πολιτισμού μνήμης», ο οποίος δεν θα πατρονάρεται από τον γερμανό ηγεμόνα της Ευρώπης.
