- Ένα πτώμα –επιθεωρητής όπλων των Ηνωμένων Εθνών– «καθιστού, με την πλάτη στηριγμένη σε ένα δέντρο», μετανάστες, που «υπομένουν συνθήκες σκλαβιάς και […] που αναγκάζονται να δουλεύουν ατελείωτες ώρες και να ζουν είκοσι άτομα σε ένα άθλιο δωμάτιο», επαίτες –«οι ανεπιθύμητοι […] που πολλοί από αυτούς ανήκουν στις εθνικές μειονότητες».
- «Οι χρηματιστές και οι διαχειριστές κεφαλαίων, των οποίων οι δραστηριότητες είχαν οδηγήσει τις τράπεζες στο χείλος της καταστροφής», τα ριάλιτι-«μαλακίες» με μεγάλη τηλεθέαση, με τον κάθε πρωταγωνιστή «να δείχνει τέλεια πάντα μπροστά στις κάμερες», οι διασημότητες, «που σκοπός των δοκιμασιών στις οποίες υποβάλλονταν ήταν να ψυχαγωγήσουν το κοινό», αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των τουιταρίσματων στον προσωπικό τους account.
- Η καθηγήτρια, «μετά βίας απλή πάροχος υπηρεσιών», η χήρα (έτερη) καθηγήτρια που απορεί με τον τρόπο διασκέδαση των φοιτητών («έβαζαν ο ένας τα χέρια γύρω από τον άλλον και έβγαζαν σέλφις, καθώς έλεγαν αστεία και χαζολογούσαν με όλη τη δύναμη της φωνής τους»), ο πρύτανης του νούμερου ένα στην παγκόσμια κατάταξη πανεπιστημίων (σύμφωνα με τελευταία έρευνα), «μια προσωπικότητα με επιρροή στη δημόσια ζωή και στενούς δεσμούς με την παρούσα (σ.σ. Μπλερ) κυβέρνηση». Οι φοιτητές, «οι οποίοι τα περισσότερα σαββατοκύριακα γυρνούσαν στους γονείς τους, ώστε να τους μαγειρέψουν και να τους πλύνουν τα ρούχα». Ένας νεκρός με κόλλημα «στη βρετανική επιστημονική φαντασία και ιδιαίτερη αναφορά στο Τέρας του Λοχ Νες».
- Τα ΜΜΕ («Mίλα λίγο, άκου πολύ», «Δεν επιτίθεσαι στους εχθρούς σου αν θέλεις πράγματι να τους πονέσεις. Τους κάνεις συνεργάτες»), η κοινωνική πολιτική της Αγγλίας που όσοι την ασκούν «λειτουργούν με την απληστία ενός διαχειριστή αμοιβαίων κεφαλαίων», ενώ όσοι γίνονται κοινωνοί της «αισθάνονται ότι δεν χρειάζονται να κάνουν τίποτα, παρά μόνο να γείρουν πίσω με τα χέρια σταυρωμένα και να περιμένουν την επόμενη σκατένια ατάκα». Η κοινωνική καταξίωση, με τη «θεμελιώδη απουσία νοήματος» να είναι «η βασική πηγή κύρους ενός βραβείου».
- Η κυριαρχία του χρήματος, από ανθρώπους «που ζουν ανάμεσά μας», όπου τα πάντα πρέπει να κοστολογηθούν, όπως «το πένθος μιας οικογένειας που μπορεί να κοστίζει στην οικονομία μέχρι και δέκα χιλιάδες λίρες». Η κρίση στη βρετανική εκπαίδευση, «ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα εθνικά αγαθά που είμαστε έτοιμοι να το πουλήσουμε στον πλουσιότερο αγοραστή». Η συνδικαλιστική νομοθεσία, η κοινωνική εξαθλίωση, με τα συσσίτια των απόρων, και με σπουδαγμένους νέους που βγάζουν τα προς το ζην βγάζοντας βόλτα τα σκυλιά των ευπόρων, δίπλα στον πλούτο. Ο οίστρος των πλουσίων (ανθρώπων «αόρατων»), καθώς και των παράνομων μεθόδων τους, για ακόμα μεγαλύτερη επίδειξη, μέσω της «ανακαίνισης», των ήδη πολυτελών επαύλεων τους –με φθηνό, ξένο (φυσικά) εργατικό δυναμικό–, επειδή απλώς «μπορούν».
Εάν ο «Αριθμός 11» διαβαστεί απλώς ως ένα μυθιστόρημα, δικαιολογεί στο ακέραιο τα επαινετικά σχόλια στο αφτί του βιβλίου: «Εξαιρετικός στην επινόηση περίπλοκων ιστορικών» (The Sunday Times), «Η πρόζα του Κόου είναι πάντα μια απόλαυση… μια εξαιρετική ευχαρίστηση» (The Daily Mail), «Απίστευτα απολαυστικό, προκλητικά διασκεδαστικό» (The Financial Times). Πράγματι, το σπονδυλωτό αυτό μυθιστόρημα, όπου παρόν και παρελθόν εναλλάσσονται διαρκώς κρατώντας αμείωτη την αγωνία του αναγνώστη, διαβάζεται απνευστί. Πραγματικότητα και φαντασία, ρεαλισμός και σουρεαλισμός (σε αφήγηση παραμυθιού, ιδίως στο πρώτο μέρος), σπιρτάδα και ευφυΐα. Ένας Κόου, δηλαδή, από τα παλιά, αυτή τη φορά και με τον ρόλο του παραμυθά. Και αυτή είναι ακριβώς η αρετή του βιβλίου, η γραφή του: αφηγηματική και συγχρόνως ονειρική. Οι χιτσκοκικές πινελιές είναι το κερασάκι σε μια πεντανόστιμη τούρτα.
Εάν ωστόσο ο «Αριθμός 11» εμπίπτει στην κατηγορία του πολιτικού μυθιστορήματος, εκεί η κατάσταση είναι λίγο διαφορετική. Ο Κόου προβαίνει σε (μία ακόμα) ακτινογραφία των κοινωνικών τάξεων της χώρας του, ωστόσο η ακτινογραφία είναι λίγο θολή. Για την ακρίβεια, αν υπάρχει τέτοια, η ακτινογραφία είναι ακτινογραφία πλάκας (με την έννοια, ασφαλώς, της παλιάς ιατρικής τεχνολογίας), και όχι μια μαγνητική, ή έστω αξονική. Η γραφή του, στιγμές στιγμές, εξόχως γοητευτική αλλά και αρκούντως υπερβολική, αδυνατεί να προβεί σε μια ανατομία ψυχικής υφής και υπαρξιακού είναι. Η κρίσιμη στιγμή του καίριου πολιτικού λόγου παρασέρνεται από το ποτάμι της αφηγηματικής ροής. Αν ο Κόου σφάζει με το βαμβάκι, το αίμα που ρέει ισούται με το αίμα μιας φιάλης αιμοδοσίας. Αν ο Κόου καρφώνει με στιλέτο, αδυνατεί να κεντράρει στην καρδιά. Οι βλάβες είναι μεν πολλαπλές, αλλά η διάγνωση θα είναι «σοβαρά τραυματισμένος, αλλά έχει ξεφύγει τον κίνδυνο».
Το βιβλίο γράφτηκε από τον συγγραφέα το 2015. Η παγκόσμια κρίση διένυε ήδη τον έβδομο χρόνο της, ωστόσο η έκθεση της επιτροπής Σίλκοτ αναφορικά με την άνευ όρων συστράτευση του Τόνι Μπλερ με τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους δημοσιεύτηκε έναν χρόνο μετά την έκδοση του βιβλίου. Ίσως, αν ήξερε ο Κόου τις διαβεβαιώσεις του τότε πρωθυπουργού του (ότι η Βρετανία θα στηρίξει τις ΗΠΑ «ό,τι και να γίνει»), να έγραφε διαφορετικά. Ίσως. Ίσως, από την άλλη μεριά, το εν λόγω βιβλίο να αποτελεί μέρος μιας τριλογίας: Αν το «Τι ωραίο πλιάτσικο!» να κάρφωνε τη Θάτσερ και ο «Αριθμός 11» να καρφώνει τον Μπλερ, ίσως το τρίτο μέρος να καρφώνει τον Κάμερον. Μένει να το διαπιστώσουμε.
Μέχρι τότε, ας αντιγραφούν δυο τρεις γραμμές, που, ασχέτως χρόνου, κατατρώγουν τις σάρκες μας, έξι χρόνια τώρα: «Φταίει η ησυχία. Η σιωπή και το κενό. Αυτά με έφεραν σε τέτοια σημείο. Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι, στο κέντρο μιας τόσο μεγάλης πόλης σαν αυτή, θα μπορούσε να υπάρχει σπίτι βυθισμένο σε τέτοια σιωπή».
Τζόναθαν Κόου
Αριθμός 11 ή Ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα
Μετάφραση Άλκηστις Τριμπέρη
Εκδόσεις Πόλις
