«Πιάσε μια παγωμένη». Παραγγελία που ακούγεται συχνά, τώρα που καλοκαίριασε. Κι όταν ο σερβιτόρος ακούει «παγωμένη», ξέρει πως ο πελάτης θέλει μπύρα. Ποτό που είναι στενά συνδεδεμένο με το καλοκαιράκι, αν και πολλοί προτιμούν τη μπύρα όλο τον χρόνο. Στην ελληνική αγορά κυριαρχούν ορισμένες πολύ γνωστές πολυεθνικές ζυθοποιίες αλλά τα τελευταία χρόνια διεκδικούν το μερίδιό τους αρκετές νέες τοπικές ετικέτες που παράγουν μάλιστα και εξαιρετικής ποιότητας μπύρες.
Η λέξη μπύρα που χρησιμοποιούμε σήμερα έχει πρωτογερμανική καταγωγή (beuza) κι αυτή με τη σειρά της πρωτοϊνδοευρωπαϊκή (bhews), που σημαίνει «ίζημα». Η ελληνική λέξη «ζύθος» χρησιμοποιείται αναλλοίωτη από την αρχαιότητα και προέρχεται από το ρήμα «ζέω», που σημαίνει «βράζω». Ο Διόδωρος και ο Στράβων αναφέρονται με την λέξη «ζύθος» στο ποτό που παράγουν κυρίως οι Αιγύπτιοι από τη ζύμωση του κριθαριού.
Η μπύρα είναι ποτό που μας έχουν «κληροδοτήσει» οι πολιτισμοί της Ανατολής. Εκτός από τους Αιγύπτιους, μπύρα έφτιαχναν οι Σουμέριοι και οι Βαβυλώνιοι.Έχει βρεθεί ανάγλυφο που χρονολογείται γύρω στο 3000-2800 π.Χ. και αναφέρεται στην παρασκευή μπύρας από τους Σουμέριους, ενώ αναφορά στο ποτό γίνεται επίσης στο έπος του Γκιλγκαμές και σε ένα ποίημα των Σουμέριων, που θεωρείται και η αρχαιότερη «συνταγή» για τη μπύρα. Οι Σουμέριοι λάτρευαν μάλιστα την θεά Νινκάσι, που πίστευαν ότι είχε γεννηθεί από «αφρώδες νερό», και πίστευαν ότι εκείνη έμαθε στους ανθρώπους πώς να παρασκευάζουν ποτά. Μπύρα από διάφορα δημητριακά έφτιαχναν και οι Βαβυλώνιοι. Από τον κώδικα του Χαμουραμπί μαθαίνουμε ότι το δικαίωμα στην κατανάλωση μπύρας σχετιζόταν με την κοινωνική θέση κάθε ατόμου. Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι και Αιγύπτιοι παρασκεύαζαν την μπύρα περίπου με τον ίδιο τρόπο που φτιάχνεται και σήμερα, δηλαδή με βάση το κριθάρι και πιο σπάνια από άλλα δημητριακά. Οι αρχαίοι Έλληνες έμαθαν την μπύρα από τους Αιγύπτιους, αλλά στην αρχαία Ελλάδα θεωρείτο ποτό κατώτερης ποιότητας από το κρασί. Αντίθετα η μπύρα ήταν ποτό που άρεσε πολύ στους Θράκες, τους Σκύθες και τους Αρμένιους.
Πώς ήταν η μπύρα που έπιναν στην αρχαιότητα; Ισραηλινοί επιστήμονες εξήγαγαν μαγιά μπύρας από δοχεία ηλικίας περίπου 3000 χρόνων και με αυτή τη μαγιά παρασκεύασαν μπύρα που θεωρούν ότι είναι παρόμοια με αυτή που έπιναν οι Αιγύπτιοι ευγενείς. Έχει περιεκτικότητα σε αλκοόλ 6% και στη γεύση θυμίζει αυτή τη μπύρα που φτιάχνουν σήμερα οι ζυθοποιοί με βάση το σιτάρι.
Για την κεντρική Ευρώπη υπάρχουν τεκμήρια παρασκευής μπύρας από τους Κέλτες και τα γερμανικά φύλα από τον 1ο π.Χ αιώνα, αλλά σε αντίθεση με τους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας και της Ανατολής οι κεντροευρωπαίοι αγνοούσαν τη χρήση του λυκίσκου. Η καλλιέργεια λυκίσκου για την χρησιμοποίησή του στην παρασκευή μπύρας αναφέρεται στη Γερμανία για πρώτη φορά το 768 μ.Χ, στη μονή Φράιζινγκ της Βαυαρίας. Πώς προέκυψε η πόση μπύρας από τους μοναχούς; Θεωρείται ότι έπιναν γιατί τους βοηθούσε να αντέξουν τις νηστείες.
Η παραγωγή διαφόρων ειδών μπύρας όλο το χρόνο είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης της ζυθοποιίας τον 19ο αιώνα. Πλέον οι ζυθοποιοί παράγουν μπύρες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αλλά τα κύρια είδη είναι δύο – ale και lager – και διακρίνονται με βάση τους ζυμομύκητες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του ποτού.
Η μεγαλύτερη παραγωγή μπύρας γίνεται στη Γερμανία, όπου σύμφωνα με στοιχεία του 2017, που αντλούμε από την ιστοσελίδα brewersofeurope.org, παρήχθησαν πάνω από 93.000 εκατόλιτρα. Ακολουθούν το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πολωνία, με παραγωγή λίγο πάνω από τα 40.000 εκατόλιτρα. Στην Ελλάδα την ίδια χρονιά η παραγωγή ήταν 3.800 εκατόλιτρα, περίπου όση και η κατανάλωση. Η μεγαλύτερη κατανάλωση κατά κεφαλή γίνεται στην Τσεχία (138 λίτρα ανά άτομο), ενώ στην Ελλάδα ανέρχεται σε 35 λίτρα ανά άτομο. Στην Ελλάδα το 90% της μπύρας που καταναλώνουμε παράγεται σε εγχώριες μονάδες, που ελέγχονται σε μεγάλο ποσοστό από πολυεθνικούς κολοσσούς.
Και για το τέλος μια διευκρίνιση: η σύγχρονη τάση επιβάλλει την γραφή με «γιώτα», δηλαδή «μπίρα», αφού οι γλωσσολόγοι επισημαίνουν ότι η χρήση του «ύψιλον» δεν αιτιολογείται από την καταγωγή της λέξης. Ωστόσο οι περισσότερες ζυθοποιίες στις συσκευασίες τους την αναγράφουν ως «μπύρα». Έστω κι αν είναι λάθος, είναι από τα λάθη που μας ακολουθούν πολλά χρόνια και τα έχουμε αποδεχτεί… Άσε που το «ύψιλον» θυμίζει ποτήρι για … μπύρα.
ΑΠΕ/ΜΠΕ
