Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας που, ερήμην αντίπαλου δέους, επιβλήθηκε και κυριάρχησε στον πλανήτη, απέκτησε με την πάροδο του χρόνου και πολιτικά χαρακτηριστικά.
Του Γιάννη Μυλόπουλου*
Η κατάργηση των συνόρων για τη μεταφορά κεφαλαίου και τη μετακίνηση εργατικών χεριών, το άνοιγμα των αγορών και η γιγάντωση των εταιρειών και των λεγόμενων funds που κινήθηκαν επιθετικά για να εισδύσουν και να κατακτήσουν τις παγκόσμιες αγορές, μοιραία συνέβαλαν στη μετατόπιση των κέντρων λήψης των αποφάσεων από τις κάποτε κυρίαρχες εθνικές κυβερνήσεις. Τα νέα παγκοσμιοποιημένα κέντρα λήψης των αποφάσεων είναι απρόσωπα και αφανή, δεν ελέγχονται δημοκρατικά και στηρίζουν τις επιλογές τους εκτός κοινωνικού πλαισίου, σε αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια, με γνώμονα το κέρδος τους και το συμφέρον των αγορών.
Η ανάδειξη αυτού του ακραία φιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου ως του μοναδικού εφικτού αναπτυξιακού προτύπου στον πλανήτη, εμπέδωσε την ισχυρή πεποίθηση ότι η σύγχρονη εποχή συμπίπτει με το τέλος των διαχωριστικών γραμμών. Οι εναλλακτικές οικονομικές και κατά συνέπεια και πολιτικές προτάσεις που δοκιμάστηκαν τον περασμένο αιώνα, όπως ο σοσιαλισμός με τις πολλαπλές σοσιαλδημοκρατικές εκδοχές του, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας παρουσιάζονται σαν φαντάσματα του παρελθόντος.
Η μετατόπιση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων δεξιότερα, προς νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις και η άνοδος του ρατσισμού, του εθνικισμού και της ακροδεξιάς ως αντίδραση στο ρεύμα της παγκοσμιοποίησης και στην απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, εγκλώβισαν την πολιτική αντιπαράθεση στο δεξιό τμήμα του πολιτικού πεδίου. Η εντύπωση που καλλιεργήθηκε και επικρατεί στις μέρες μας όσον αφορά τις οικονομικές, αλλά και τις πολιτικές επιλογές, είναι αυτή του μονόδρομου.
Η οικονομική κρίση, ως η κορυφαία εκδήλωση της απόλυτης κατίσχυσης των δυνάμεων της αγοράς έναντι των αδύναμων κρίκων της παγκόσμιας οικονομικής αλυσίδας, ενίσχυσε τις οικονομικές ανισότητες και βάθυνε ακόμη περισσότερο τα κοινωνικά προβλήματα που δημιούργησε η σκληρή και ακραία εκδοχή του οικονομικού φιλελευθερισμού. Η φτωχοποίηση εκτεταμένων πληθυσμιακών ομάδων και η καταρράκωση της μεσαίας τάξης, η ραγδαία αύξηση της ανεργίας και η ύφεση της οικονομίας, ενισχυμένες από την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, ως οικονομικά ασύμφορης επιλογής, υπενθυμίζουν με τον πιο κραυγαλέο τρόπο τις ολέθριες συνέπειες μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης και ολοκληρωτικού χαρακτήρα.
Στην Ελλάδα, οι πολιτικές δυνάμεις του πρώην διπολισμού που εναλλάσσονταν στην κυβέρνηση και οι οποίες είτε από πεποίθηση, είτε και λόγω απουσίας αντιστάσεων στις σαρωτικές διεθνείς οικονομικές συνθήκες, ταυτίστηκαν με τις νεοφιλελεύθερες επιλογές, οδηγώντας τελικά τη χώρα σε υπέρμετρο δανεισμό, σε κρίση χρέους και τελικά σε χρεοκοπία.
Οι κάποτε αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις συνεργάστηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης μεταξύ τους, προκειμένου να υπηρετήσουν τις επιταγές των δανειστών και να εφαρμόσουν, με ιδιαίτερο ζήλο είναι η αλήθεια, τις νεοφιλελεύθερες συνταγές των μνημονίων.
Ο κυνικός ισχυρισμός των εκπροσώπων του παλιού πολιτικού κατεστημένου, νεοφιλελεύθερης αλλά και σοσιαλδημοκρατικής προέλευσης, ότι: «αν δεν υπήρχαν τα μνημόνια θα έπρεπε να τα είχαμε εφεύρει», στιγμάτισε την πρώτη περίοδο της ελληνικής κρίσης.
Η τύχη όμως παίζει περίεργα παιχνίδια. Εκεί που απέτυχαν συνασπιζόμενοι οι εκπρόσωποι του παλιού πολιτικού συστήματος, βρέθηκαν να επιτυγχάνουν οι δυνάμεις της Αριστεράς που αμφισβητούσαν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές επιλογές.
Την Ελλάδα τελικά δεν την έβγαλαν από τα μνημόνια του νεοφιλελευθερισμού όσοι τα πίστευαν, αλλά αντίθετα, εκείνοι που τα αμφισβητούσαν.
Κι αυτό γιατί όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια συντελέστηκε στη χώρα μια μεγάλη μεταστροφή του κοινωνικού σώματος. Το οποίο διεκδικώντας περισσότερη δημοκρατία στο πολιτικό και περισσότερη διαφάνεια στο οικονομικό πεδίο και υποστηρίζοντας λύσεις με περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη και μεγαλύτερη ευαισθησία για τους αδύναμους και φροντίδα για τους πολλούς, διαμόρφωσε μια νέα κοινωνική πλειοψηφία με ξεκάθαρα προοδευτικά χαρακτηριστικά.
Το νέο αυτό προοδευτικό κοινωνικό ρεύμα συναντήθηκε με τις πολιτικές δυνάμεις της Αριστεράς που εκπροσωπούσε ο ΣΥΡΙΖΑ, δίνοντας προοδευτική πλειοψηφία σε δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις και σε ένα δημοψήφισμα. Το προοδευτικό μέτωπο το οποίο διαμορφώθηκε στήριξε τις επιλογές της κυβέρνησης Τσίπρα τα τελευταία 3 χρόνια και συνέβαλε καθοριστικά στην έξοδο της χώρας από τα μνημόνια και την απελευθέρωση από την επιτροπεία των δανειστών.
Το νέο κοινωνικό ρεύμα αναπτύχθηκε κατά οριζόντιο τρόπο, υπερβαίνοντας τις παραδοσιακές πολιτικές διαχωριστικές γραμμές και έχει ως κοινή καταγωγή την αντίδραση απέναντι στις ακραία νεοφιλελεύθερες και συγχρόνως ακροδεξιές, αυταρχικές και εθνικιστικές πολιτικές απόψεις που συγκατοικούν σήμερα στην ελληνική Δεξιά και που γοητεύουν και εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που της κλείνουν το μάτι για μετεκλογική συνεργασία.
Συνδετικά συστατικά του νέου προοδευτικού μετώπου είναι η αναζήτηση ενός νέου μοντέλου Βιώσιμης Ανάπτυξης που, δίνοντας ισότιμη έμφαση στις οικονομικές, τις κοινωνικές και τις περιβαλλοντικές παραμέτρους, θα απευθύνεται στους πολλούς και θα διακατέχεται από πνεύμα κοινωνικής δικαιοσύνης, όχι μόνο σε ό,τι αφορά στην κατανομή των κερδών, αλλά και σε ό,τι αναφέρεται στην ισότιμη πρόσβαση στις ευκαιρίες που αυτό θα δίνει.
Η υποστήριξη του δημόσιου χαρακτήρα βασικών κοινωνικών αγαθών, όπως η Παιδεία και η Υγεία, οι διακριτοί ρόλοι δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στο νέο αναπτυξιακό μοντέλο και η αποκατάσταση των εργασιακών δικαιωμάτων που συρρικνώθηκαν από τα μνημόνια του νεοφιλελευθερισμού, συνιστούν επίσης κοινά χαρακτηριστικά του νέου προοδευτικού μετώπου.
Οι παραδοσιακές Ευρωπαϊκές αξίες του ανθρωπισμού, που θέλουν όλους τους ανθρώπους ίσους ανεξάρτητα από χρώμα, καταγωγή ή θρήσκευμα, όπως και ανεξάρτητα από ερωτική προτίμηση και σεξουαλικό προσανατολισμό και η διεκδίκηση ισότιμων κοινωνικών δικαιωμάτων για όλους, βρίσκονται επίσης στον πυρήνα της σκέψης αυτών που συγκροτούν το νέο προοδευτικό ρεύμα.
Η κοινή αντίδραση τέλος στον εθνικισμό και την πατριδοκαπηλία και η διεκδίκηση μιας εξωστρεφούς και πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής με γνώμονα τα εθνικά συμφέροντα και όχι ακροδεξιές ιδεολογικές εμμονές και ιδεοληψίες, ήταν κοινά χαρακτηριστικά του νέου προοδευτικού μετώπου που εκδηλώθηκαν με αφορμή την υποστήριξη της συμφωνίας των Πρεσπών.
Το νέο προοδευτικό κοινωνικό μέτωπο, το οποίο γεννήθηκε μέσα στην κρίση και σφυρηλατήθηκε στα πιο δύσκολα χρόνια των μνημονίων του νεοφιλελευθερισμού, ήρθε η ώρα να αποκτήσει πλέον και πολιτικά χαρακτηριστικά.
Η δημιουργία ενός προοδευτικού πολιτικού πόλου με πυρήνα τον ΣΥΡΙΖΑ, απέναντι στο νεοφιλελεύθερο και ταυτόχρονα ακροδεξιό υβρίδιο της ΝΔ και των παρακολουθημάτων της που επιδιώκει την παλινόρθωση του παλιού πολιτικού κατεστημένου, θα παίξει σημαντικό ρόλο στις επόμενες αυτοδιοικητικές, τις Ευρωπαϊκές, αλλά και τις βουλευτικές εκλογές, αναλαμβάνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο, με σκοπό να οδηγήσει την Ελλάδα στη νέα μετα-μνημονιακή εποχή.
* Ο Γιάννης Α. Μυλόπουλος είναι καθηγητής ΑΠΘ, πρόεδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ
πηγή: ΑΠΕ
