1-Tο κρισιμότερο στοιχείο στην τακτική για τη νικηφόρα εκλογική πορεία του ΣυΡιζΑ αποτέλεσε η άμεση διεκδίκηση της κυβερνητικής εξουσίας. Αυτή η διεκδίκηση για πρώτη φορά διατυπώθηκε ρητά στην Ελλάδα μετά από πολλές δεκαετίες από κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς. Το αίτημα για διακυβέρνηση αξιοποιούσε πλήρως τις αντικειμενικές συνθήκες της οικονομικής και πολιτικής κρίσης, καθώς και το επίπεδο του μαζικού κινήματος , της σύνδεσης του κόμματος με αυτό και τέλος αξιοποιούσε το επίπεδο ετοιμότητας του λαού για την κοινοβουλευτική ανατροπή του παλιού πολιτικού κατεστημένου. ( γιατί νικήσαμε)
ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΝΤΟΦΑΚΑ
2-Η ριζοσπαστική αριστερά κερδίζοντας τις εκλογές για να μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση συμμάχησε με ένα τμήμα της αντιμνημονιακής δεξιάς.
Το αποτέλεσμα των εκλογών αποτύπωσε το πλαίσιο και την κατεύθυνση των αλλαγών ,προσδιόρισε τα όρια μέχρι τα οποία ήταν ώριμη μια λαϊκή πλειοψηφία να αποδεχτεί.
Έτσι δεν είχαμε ως αποτέλεσμα των εκλογών εντολή για μια αριστερή κυβέρνηση που θα εφαρμόσει ένα κλασσικό αριστερό πρόγραμμα. Είχαμε εντολή για αλλαγή πολιτικής σε προοδευτική κατεύθυνση και έχουμε μια κυβέρνηση με κορμό την αριστερά που προσπαθεί να διαχειριστεί με τη μεγαλύτερη κοινωνική ευαισθησία τις μνημονιακές υποχρεώσεις , να εφαρμόσει εναλλακτικές πολιτικές και να οδηγήσει τη χώρα σε μια δίκαιη κοινωνικά ανάπτυξη μέχρι τις επόμενες εκλογές.
Η κατανόηση του χαρακτήρα της κυβέρνησης με βάση τα όρια της λαϊκής εντολής δεν είναι μόνο δημοκρατική υποχρέωση ,αλλά και προϋπόθεση για σωστές επιμέρους κυβερνητικές επιλογές. Είναι προϋπόθεση για την συνολικότερη κατανόηση της κυβερνητικής πολιτικής.
Ο χαραχτήρας της κυβέρνησης
3– Η πρώτη περίοδος της διακυβέρνησης εξαντλήθηκε με την ολοκλήρωση της βασικής διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές και την επίτευξη της συμφωνίας. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα καταπιαστεί με τα επιμέρους λάθη τακτικής , χρήσιμες σήμερα είναι μερικές βασικές διαπιστώσεις :
-
Όλες οι προσπάθειες και οι χειρισμοί στη Διαπραγμάτευση κινήθηκαν από την πεποίθηση ότι ήταν δυνατή μια επωφελής συμφωνία παρ ότι οι πιστωτές ήταν πανίσχυροι. Το αποτέλεσμα ποτέ δεν προδικάζεται . Δε δόθηκε μια μάχη με αναμενόμενη νίκη η απέναντι σ’ένα επιλεγμένο η θεωρούμενο αδύναμο αντίπαλο. Δόθηκε μια μάχη που έπρεπε οπωσδήποτε να δοθεί. Ο λαός το αποφάσισε και επέλεξε τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ μπροστά στο σκληρό δίλημμα να αποφύγει η να υποδειχτεί την ιστορική πρόκληση και την βαριά ευθύνη ,αποδέχτηκε με απολυτή συναίσθηση των δυσκολιών και της ιστορικότητας των στιγμών να κάνει το αυτονόητο ,αυτό που δεν έπραξαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις.
-
Το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης δεν ήταν το επιθυμητό αλλά ήταν σαφώς προτιμότερο από ό,τι συμφωνήθηκε στο παρελθόν καθώς και από οποιαδήποτε άλλη πιθανή απρόβλεπτη εξέλιξη. Τα περιθώρια της διαπραγμάτευσης καταδεικνύονται πλήρως από τις πραγματικές διαθέσεις του κόσμου ο οποίος από τη μια μεριά απέσυρε μαζικά από τις τράπεζες δεκάδες δισεκατομμύρια καταθέσεων και από την άλλη επέδειξε την μέγιστη ψυχραιμία κατά την διάρκεια που αυτές ήταν κλειστές.
Τελικά η τακτική της κυβέρνησης επιβραβεύτηκε τόσο με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος όσο και με την εκλογική νίκη του Σεπτεμβρίου 2015 η οποία και επικύρωσε τον συμβιβασμό.
Η αξιολόγηση της διαπραγμάτευσης
4– Η τρέχουσα περίοδος διακυβέρνησης παρά τις συνεχόμενες επίπονες διαπραγματεύσεις γύρω από τις αξιολογήσεις του προγράμματος ,αφήνει πάρα πολλά περιθώρια άσκησης δράσεων και πρωτοβουλιών για την υλοποίηση του κυβερνητικού προγράμματος και των προτεραιοτήτων που αυτό θέτει. Τώρα πλέον η κυβέρνηση θα κρίνεται από αυτές τις δράσεις και τις θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις τους.
Η κυβέρνηση θα κρίνεται από το αν βελτιώνεται η οικονομική κατάσταση και η καθημερινότητα του πολίτη , ενώ η αιτιολόγηση για το ποιος φταίει και ποιος δημιούργησε τα κακώς κείμενα, θα γίνεται όλο και περισσότερο παρελθοντολογία.
Ο ΣυΡιζΑ, κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς ασκώντας κυβερνητική εξουσία πρέπει να λύνει πολύ πιο γρήγορα τα πρωτόγνωρα για αυτόν προβλήματα διακυβέρνησης τα οποία γίνονται ακόμα ποιο σύνθετα γιατί παράλληλα πρέπει να αλλάξουν δομές ,διαδικασίες και νοοτροπίες στον υφιστάμενο κρατικό μηχανισμό και τις δομές εξουσίας .
Απαραίτητη είναι η αναγκαία επιστημονική τεκμηρίωση των προτεινόμενων λύσεων ,ο ουσιαστικός συντονισμός και έλεγχος των αποφάσεων και η λειτουργική επιβολή τους στον κρατικό μηχανισμό
Απαραίτητη είναι και η εξασφάλιση της ευρύτερης δημοκρατικής συναίνεσης εντός και ιδιαίτερα εκτός της βουλής ,στην κοινωνία ,σε επαφή πάντα με τις συλλογικές πρωτοβουλίες και δράσεις των πολιτών.
Το σημερινό διακύβευμα
5– Η ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας εκτός από την αφαίμαξη των βασικών στελεχών του κόμματος στην κυβέρνηση ,δημιούργησε και την αναμενόμενη σύγχυση των μεταξύ τους σχέσεων και λειτουργιών. Η σύγχυση αυτή είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που τα κομματικά όργανα στην πράξη περιθωριοποιήθηκαν από τον κεντρικό πολιτικό σχεδιασμό και την παραγωγή πολιτικής .
Το πλαίσιο για τις αρμοδιότητες ,την ευθύνη της διακυβέρνησης και το ποιος φορέας την ασκεί ορίζεται από το Σύνταγμα. Όμως το κόμμα που κυβερνάει οφείλει να κάνει το δικό του σταθερό εσωκομματικό έλεγχο και κριτική για την πορεία της εφαρμοζόμενης πολιτικής , τη στάση των κυβερνητικών στελεχών, τη συσχέτιση κομματικού προγράμματος και κυβερνητικής πολιτικής.
Η σχέση κυβέρνηση και κόμματος είναι σχέση κοινής ευθύνης .Υπό την έννοια αυτή η αμοιβαία υποστήριξη είναι αυτονόητη ,ενώ η επίσημη δημόσια κριτική φαντάζει ακατανόητη στο βαθμό που η συγκεκριμένη κυβέρνηση είναι κυβέρνηση του συγκεκριμένου κόμματος. Το κόμμα επιπλέον πρέπει να κρατήσει την αυτοτέλειά του ως ιδεολογικός μηχανισμός παραγωγής νέων πολιτικών ,αποστασιοποιημένο από την κυβερνητική καθημερινότητα .Το κόμμα πρέπει να αναδεικνύει και να επιμορφώνει πολιτικά στελέχη και για τον κρατικό μηχανισμό .Το κόμμα πρέπει να αναδεικνύεται ως ο θεματοφύλακας πολιτικών αρχών και των ηθικών και πολιτιστικών αξιών της Αριστεράς.
Η έννοια του κόμματος είναι συνυφασμένη με τον αυτονόητο στόχο της κυβερνητικής εξουσίας, είτε αυτοδύναμα ,είτε συμμετοχικά. Η κριτική στον κυβερνητισμό αιτιολογείται εφόσον προσδιορίζεται ως κριτική σε μια ενδεχόμενη απολιτική και τεχνοκρατική διαχείριση.
Κόμμα και κυβέρνηση
6-Το κόμμα στην περίοδο της συνεχούς ανόδου της εκλογικής του επιρροής από νωρίς (Αθηναΐδα) ασχολήθηκε με την επικαιροποίηση και περαιτέρω επεξεργασία των προγραμματικών του θέσεων .Συγκροτήθηκαν στα πλαίσια της Επιτροπής Προγράμματος και της ΚΕ, εξειδικευμένα τμήματα και θεματικές ομάδες εργασίας (έφτασαν να συσπειρώνονται σχεδόν 3.000 εξειδικευμένα στελέχη σε 76 ομάδες εργασίας και αποτέλεσαν ουσιαστικά την μαγιά των επόμενων κυβερνητικών στελεχών) που σε σημαντικό βαθμό ολοκλήρωσαν συστηματικές επεξεργασίες. Δυστυχώς τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας δεν διαχύθηκαν στο κόμμα, δε συζητήθηκαν καν από την Πολιτική Γραμματεία με συνέπεια να μην ενσωματωθούν στην κεντρική πολιτική του κόμματος παρά μόνο ένα μέρος τους τους μέσα από το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης . Οι κομματικές οργανώσεις στις περισσότερες των περιπτώσεων δε συζήτησαν ούτε τα συμφωνημένα κείμενα έτσι ώστε να διευρύνουν το περιεχόμενο του πολιτικού λόγου του κόμματος. Στο πλαίσιο αυτό αναδείχθηκε και η αδυναμία συζήτησης των στρατηγικών ζητημάτων και των πολιτικών που άπτονταν της διαπραγμάτευσης.
Η βασικότερη αιτία ήταν οι εσωκομματικές ,στην πολύ μεγάλη τους πλειοψηφία ερημην των απλών μελών και των οργανώσεων τους ,οργανωτικές και πολιτικές συγκρούσεις. Η κομματική λειτουργία, κυρίως των καθοδηγητικών οργάνων, αποτελούσε το πεδίο σύγκρουσης μεταξύ συνιστωσών, τάσεων και μεμονωμένων συσσωματώσεων τοπικού χαρακτήρα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι συγκρούσεις δεν οδήγησαν συγκροτημένα σε σύνθεση και σύγκλιση των επιμέρους θέσεων μέσα από μια διαδικασία δημοκρατικού διαλόγου. Σε πολλές περιπτώσεις η κατάσταση αυτή αποδόθηκε και συντηρήθηκε στη βάση μιας οπτικής για τη δημοκρατία στο κόμμα όπου πράγματι η δημοκρατική λειτουργία ήταν σε σημαντικό βαθμό ανεπτυγμένη σε τυπικούς και όχι ουσιαστικούς όρους. Η δημοκρατική λειτουργία όμως που δεν οδηγεί σε σύνθεση είναι ελλιπής. Αποτελεί κατά βάση το προκάλυμμα για τεχνητή διατήρηση ακόμη και επουσιωδών αντιθέσεων για την περιχαράκωση μεταξύ τάσεων και συνιστωσών. Το κυριότερο είναι ότι ενώ η βάση της εσωκομματικής δημοκρατίας είναι η ουσιαστική συμμετοχή του κάθε μέλους στην διαμόρφωση της πολιτικής του, η συζήτηση και η πρακτική περιστρεφόταν στην δημοκρατία, όχι ισότιμων μελών, αλλά ισότιμων τάσεων.
Έτσι ακόμα και μετά το προηγούμενο συνέδριο ο ενιαίος ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε στη πράξη και όπως αποδείχτηκε με τις αποχωρήσεις του Αυγούστου 2015 ,ένα σύνολο μικρότερων κομμάτων εντος του κόμματος , που διατηρούσαν αυτόνομη οργανωτική και πολιτική λειτουργία, διανθισμένο με μερικές προεξέχουσες προσωπικότητες που ασκούσαν και αυτές προσωπικές πολιτικές. Αποτέλεσμα ήταν ότι η λειτουργία των οργάνων και κυρίως των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων (ιδιαίτερα της Πολιτικής Γραμματείας και της Κεντρικής Επιτροπής) να μετατραπούν σε μηχανισμούς συγκερασμού απόψεων και αμοιβαίων συμβιβασμών. Αυτό οδήγησε στην αδυναμία τους να πραγματώσουν τον καθοδηγητικό τους ρόλο και συνεπώς στην αδυναμία συστηματικής παραγωγής πολιτικής.
Ο παραπάνω συνοπτικός απολογισμός καταδεικνύει την επιτακτική ανάγκη το κόμμα να γίνει πραγματικά ενιαίο , με κεντρικό ζητούμενο την ισότιμη συμμέτοχη του κάθε μέλους στην διαμορφούμενη πολιτική του. Αυτό δεν συνεπάγεται τον περιορισμό της διαφορετικότητας των απόψεων ,τάσεων, ρευμάτων. Αυτά υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν και θα εκφράζονται μέσα από τις εφημερίδες τους, τα περιοδικά τους ,τα sites ,τα ινστιτούτα κλπ ,όμως η οργανωτική τους έκφραση μέσα στο κόμμα αποδείχτηκε ότι δε βοηθά ούτε την εσωκομματική Δημοκρατία ,ούτε την παραγωγή πολιτικής. Το επιχείρημα ότι ειδικά στον ΣΥΡΙΖΑ του 2016 η διαφορετική άποψη για να υπάρχει πρέπει να προστατεύεται από μια οργανωμένη εντος του κόμματος συλλογικότητα, μπορεί να ήταν σωστή και πρωτοπόρα πριν μερικές δεκαετίες μετά τις γνωστές τραυματικές εμπειρίες της Αριστεράς, αλλά σήμερα δεν είναι ούτε πολιτικά ούτε οργανωτικά επίκαιρη .
Ενιαίο κόμμα;
7– Ένα ενιαίο κόμμα πρέπει να ξαναδεί τις σχέσεις του με την αυτοδιοίκηση και το μαζικό κίνημα.
Στις αυτοδιοικητικές εκλογές, ενώ ήταν γνωστή η αδυναμία του κόμματος σε επίπεδο στελεχών αλλά και συστηματικής παρουσίας στις διαδικασίες της τοπικής αυτοδιοίκησης, γεγονός που οδηγούσε σε μειονεκτική θέση το κόμμα, στις περισσότερες περιοχές δεν επιλέχτηκε μια πολιτική διεύρυνσης που θα επέτρεπε τη συσπείρωση ευρύτερων δημοκρατικών δυνάμεων κοντά στα ψηφοδέλτια μας. Αντίθετα, στηριζόμενες στην αντίληψη, ότι η κεντρική πολιτική δυναμική που ανέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτη δύναμη, θα μεταφερόταν αυτόματα σε τοπικό επίπεδο χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι τοπικές αντιθέσεις και ιδιαιτερότητες, ανέδειξαν στενά κομματικά αυτοδιοικητικά σχήματα με τα γνωστά αρνητικά αποτελέσματα ,τα οποία δυστυχώς από μερίδα του κόμματος δεν διαβάστηκαν ούτε καν ως αρνητικά.
Αντίστοιχη κατάσταση επικράτησε και στο συνδικαλιστικό κίνημα με ανάλογα αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε ορισμένες περιπτώσεις προέκυψαν από το ΣΥΡΙΖΑ δύο ή και τρία σχήματα που ανταγωνίζονταν μεταξύ τους με προφανή συνέπεια να ηττηθούν όλα. Τα παραπάνω έρχονται σε αντίθεση με τη σημασία που αποδίδει στο μαζικό κίνημα ο ΣΥΡΙΖΑ. Ενώ θα όφειλε να αποτελέσει ένα εμβληματικό πεδίο συνθέσεων όπου το κόμμα θα κατάφερνε να κατέχει ηγεμονικό ρόλο, κατέληξε σε αχίλλειο πτέρνα του κόμματος.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το κόμμα ενώ βλέπει την γενική απαξίωση του παλιού συνδικαλιστικού κινήματος, την αναντιστοιχία του με τις νέες οικονομικές παραγωγικές δομές, τις οργανωτικές και επικοινωνιακές του αστοχίες, δεν έχει επεξεργαστεί ακόμα μια νέα στρατηγική παρέμβασης καθώς και στήριξης όσων μικρών προσπαθειών γίνονται για ένα σύγχρονο συνδικαλιστικό κίνημα. Αντίθετα επαναλαμβάνει παλιές πρακτικές που οδηγούν σε αδιέξοδα όπως π.χ. η δημιουργία κομματικών παρατάξεων .
Χαρακτηριστική είναι και η αναντιστοιχία μεταξύ της πολιτικής επιρροής στην νεολαία που κινείται σε απόλυτα πλειοψηφικά ποσοστά και της οργανωτικής επιρροής . Το διαχρονικό αυτό πρόβλημα – πάντα η νεολαία του κόμματος είχε ελάχιστες δυνάμεις – έχει φτάσει πλέον στα όρια του. Το κόμμα δεν πρέπει να βλέπει την νεολαία του μόνο ως την δεξαμενή επιχειρησιακής ανανέωσης των στελεχών του και η οργάνωση της νεολαίας δεν πρέπει να βλέπει τον εαυτό της ως το κόμμα στις μικρότερες ηλικίες. Αποδεχόμενο αυτή την αρχή, το κόμμα πρέπει να βοηθήσει την νεολαία του να προχωρήσει μόνη της και με αυτοτέλεια για να ασχοληθεί κυρίως με τα προβλήματα και τις ανησυχίες των νέων αποδεχόμενοι αμφότεροι ότι αυτά έχουν ιδιαίτερη φύση και μόνο σε τελευταία ανάλυση είναι πολιτικά.
Δεν είναι τυχαίο ότι η μεγάλη επιτυχημένη παρέμβαση του κόμματος σε επίπεδο μαζικού κινήματος είναι αυτή που αναπτύσσεται για την Αλληλεγγύη τόσο στα θύματα της οικονομικής κρίσης όσο και της προσφυγικής . Ένα πρόβλημα πρωτόγνωρο, υπαρκτό και σοβαρό, χωρίς πρόσφατες πρακτικές αντιμετώπισης. Τα μελή του κόμματος το αντιμετώπισαν με ενιαία αντίληψη, με συνεχείς πρωτοβουλίες, έδωσαν ισότιμη συμμετοχή χωρίς κομματικές η άλλες παρωπίδες, έγινε φυσική ανάδειξη στελεχών, υπήρξε πλήρης αυτοτέλεια των δομών και συνεργασίες με όποιες άλλες οργανωτικές πρωτοβουλίες εμφανίζονταν.
Το κόμμα ,η αυτοδιοίκηση ,οι μαζικές οργανώσεις
8– Όσες αδυναμίες και αν απαριθμηθούν δε θα υπάρξει αποτέλεσμα , αν δεν συναποφασισθεί ότι πηγή τους αποτελεί η έλλειψη ολοκληρωμένων επεξεργασιών για το ριζοσπαστικό κόμμα εργαλείο κοινωνικών αλλαγών στις σύγχρονες συνθήκες .
Περίπου έναν αιώνα μετά το πρότυπο του κόμματος «νέου τύπου», πρέπει να διερευνηθούν και να διατυπωθούν τα νέα χαρακτηριστικά, οι αρχές και η δομή ενός ριζοσπαστικού κόμματος στον 21ο αιώνα.
Εξακολουθεί να αποτελεί πρωτοπορία κάποιων κοινωνικών στρωμάτων και αν είναι ποιων ; πως συγκροτείται; πώς επικοινωνεί και αναπτύσσεται; πώς εξασφαλίζει δημοκρατική λειτουργία και πολιτική αποτελεσματικότητα;
Η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ, θετική και αρνητική, μπορεί να βοηθήσει στη διερεύνηση, τη συζήτηση και την άντληση συμπερασμάτων . Η συγκύρια έχει κάνει τον ΣΥΡΙΖΑ το μοναδικό παγκοσμίως εργαστήρι για τη δημιουργία ενός σύγχρονου επαναστατικού κόμματος ,που επιπλέον κυβερνά σε σύνθετες συνθήκες και ως εκ τούτου αντικειμενικά μπορεί αλλά και πρέπει να διατυπώσει κάποιες βασικές προσεγγίσεις για μια νέα οπτική του αναγκαίου κοινωνικού μετασχηματισμού. Αναλύοντας σε βάθος τη σημερινή πραγματικότητα και συνειδητοποιώντας ότι το εργατικό κίνημα του προηγούμενου αιώνα έχει κάνει οριστικά τον κύκλο του, πρέπει πρωτοπόρα να συμβάλλει στη διατύπωση του νέου οράματος της Αριστεράς.
Σ’ ένα τέτοιο κόμμα υπάρχει η ανάγκη στην εποχή της καθολικότητας της επικοινωνίας και γνώσης να αναπτυχθούν ακόμα περισσότερο οι συλλογικές διαδικασίες που να επιτρέπουν την ουσιαστική παραγωγή πολιτικής. Αυτό σημαίνει ότι το κόμμα σε όλες τις βαθμίδες του, θα πρέπει να διαθέτει κατάλληλους μηχανισμούς που να επιτρέπουν τόσο τη θεωρητική επεξεργασία και την εξειδίκευση πολιτικών θέσεων όσο και την πρακτική επεξεργασία και την εφαρμογή τους στο ειδικό πεδίο παρέμβασης καθεμιάς δομής. Για το λόγο αυτό απαιτείται από τη μια η ανάπτυξη διαδικασιών πολιτικής εμβάθυνσης και επιμόρφωσης των στελεχών και των μελών του κόμματος σε κάθε βαθμίδα (χαρακτηριστική η έλλειψη τέτοιων διαδικασιών στο ΣΥΡΙΖΑ) αλλά και η ουσιαστική ανάληψη ευθύνης καθοδήγησης και εποπτείας από όλα τα όργανα του κόμματος. Στο πλαίσιο αυτό οι ΟΜ θα αποτελέσουν το βασικό κύτταρο πολιτικής πράξης και παρέμβασης στο λαό. Όπως λοιπόν απαιτείται παραγωγική ανασυγκρότηση στην παραγωγική δομή της χώρας ,έτσι απαιτείται οργανωτική πολιτική ανασυγκρότηση στις δομές του ριζοσπαστικού κόμματος ,στην κατεύθυνση της παραγωγής εφαρμοσμένης πολιτικής .
Κόμμα εργαλείο κοινωνικών αλλαγών στις σύγχρονες συνθήκες.
Ο Δημήτρης Κοντοφάκας είναι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ
