Με την ευωδιά και την τραγανή κόρα περίπου 1000 καρβελιών πινακωτής, ενός χαμένου στον χρόνο- αλλά όχι σβησμένου από το θυμικό των Ελλήνων- ψωμιού αργής ωρίμανσης, θα υποδεχτούν οι αρτοποιοί τους επισκέπτες της έκθεσης Artozyma, στη Θεσσαλονίκη, σε μια προσπάθεια να προβάλλουν ένα προϊόν, που ο καταναλωτής δεν θα μπορεί να βρει πουθενά αλλού, παρά μόνο σε κάποιους από τους 14.000 παραδοσιακούς φούρνους της χώρας, σίγουρα όχι σε σούπερ μάρκετ.
Πριν από λίγες ημέρες, το ψωμί της πινακωτής κατοχυρώθηκε από την Ομοσπονδία Αρτοποιών Ελλάδος στη Διεύθυνση Σημάτων του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων ως σήμα ελληνικού ψωμιού και, όπως υποστηρίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η πρόεδρος του Σωματείου Αρτοποιών Θεσσαλονίκης, “Προφήτης Ηλίας”, ‘Ελσα Κουκουμέρια, “είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο, αφού στη βιβλιογραφία δεν υπήρχε αντίστοιχη κατοχύρωση για άρτο ελληνικό…”
Με την κίνηση αυτή, οι αρτοποιοί ελπίζουν να ανακτήσουν μέρος της “πίτας” που έχασαν τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της εισόδου των σούπερ μάρκετ στην αγορά από την οποία βγάζουν …το ψωμί τους.
“Έρευνα που έγινε και θα παρουσιαστεί στην Αrtozyma, έδειξε ότι με το τρίτο μνημόνιο και τη δυνατότητα που δόθηκε να μπορούν να ονομάζονται φούρνοι και τα καταστήματα που απλά ψήνουν ψωμί από κατεψυγμένη ζύμη, η βιομηχανία αρτοποιίας στη χώρα έχασε μέχρι το 2017 το 10% του τζίρου της. Κι ενώ τα σούπερ μάρκετ που ψήνουν και πουλάνε ψωμί από κατεψυγμένη ζύμη, οφείλουν να το αναγράφουν ρητά, μόνο μία αλυσίδα το κάνει στην πράξη. Έτσι λοιπόν, ζητήσαμε από την απερχόμενη εθνική ομάδα ψωμιού να δημιουργήσει μια συνταγή για το πιο απλό, χαρακτηριστικό και ελληνικό ψωμί που υπάρχει, με αλεύρι, φυσικό προζύμι, νερό και αλάτι, ώστε να βγει μια “μπράντα”, που μπορεί να τη βρει κάποιος μόνο στον ελληνικό παραδοσιακό φούρνο, ο οποίος έχει ως μότο το “εδώ ζυμώνεται, εδώ ψήνεται”. Η συνταγή αυτή θα διανεμηθεί σε όλα τα σωματεία των αρτοποιών και όποιος φούρνος θέλει να ενσωματώσει το ψωμί πινακωτής στα προϊόντα του, θα μπορεί να το κάνει», προσθέτει.
Κατά την Έλσα Κουκουμέρια, “το χαμένο στον χρόνο, το πιο απλό και νόστιμο ελληνικό ψωμί ξαναζωντανεύει στον φούρνο της γειτονιάς, με τα αγνότερα υλικά της Ελλάδας, για να μας θυμίζει ό,τι δεν πρέπει να ξεχαστεί”. Τι είναι όμως η πινακωτή; Η πινακωτή, που χρησιμοποιείτο ευρέως στην Ελλάδα ως το 1965-1970, είναι ξύλινη κατασκευή με επιμέρους χωρίσματα για την “ξεκούραση” του ζυμαριού. Η χρήση της χάνεται στα βάθη του χρόνου. Σε κάποιες περιοχές αποκαλείται και «πάσα», λέξη συχνά συνώνυμη με τη “μεταβίβαση”: τη “μεταβίβαση” από τον χώρο της ξεκούρασης κι ωρίμανσης της ζύμης, στο πλατύ ξύλινο φτυάρι της/του αρτοποιού κι από εκεί στον πυρωμένο φούρνο…
Από τη διακόσμηση, στη λειτουργία
Εξακολουθούν να έχουν σήμερα πινακωτές τα αρτοποιεία ή θα αναγκαστούν να προμηθευτούν νέες, για να παράγουν το ψωμί αυτό, δημιουργώντας πρόσθετο οικονομικό αντικείμενο για τους μαραγκούς; “‘Εχουν πινακωτές, όχι ακριβώς με το ίδιο σχήμα που είχαν 30-40 χρόνια πριν… Ωστόσο, η θερμοκρασία (στο ζυμάρι) δίνεται πάντα σε σκεύος από ξύλο, εν προκειμένω σε μεγάλες ξύλινες σκάφες. Σε πολλά αρτοποιεία υπάρχουν και οι παραδοσιακές πινακωτές, που χρησιμοποιούνται για λόγους κυρίως διακοσμητικούς, αλλά θέλουμε πλέον να τις εντάξουμε και στο λειτουργικό κομμάτι” λέει η κα Κουκουμέρια, η οποία δηλώνει αισιόδοξη ότι οι φούρνοι θα τοποθετήσουν στις προθήκες τους τα καρβέλια της πινακωτής, εστιάζοντας στο συγκριτικό πλεονέκτημα, που δίνει ένα ψωμί, το οποίο παραγόταν παλιά στην Ελλάδα και αναδεικνύει και τη μακρά ιστορία της παραγωγικής τάξης των αρτοποιών. ‘Αλλωστε, αρχίζει εκστρατεία προβολής και παρακίνησης των αρτοποιών προς αυτή την κατεύθυνση.
Η ίδια, η κα Κουκουμέρια, θα αρχίσει να παρασκευάζει ψωμί πινακωτής από την επόμενη εβδομάδα. Όσοι θέλουν να το δοκιμάσουν μπορούν να το γευτούν στο περίπτερο 13 της Artozyma, για την οποία οι αρτοποιοί θα φτιάξουν περίπου 1000 καρβέλια. “Αν και για πολλούς νέους η λέξη “ψωμί” σημαίνει πλέον “φέτες του τοστ”, πιστεύω πως η πινακωτή βρίσκεται στο θυμικό όλων των Ελλήνων. Φράσεις όπως “το ζυμάρι ξεκουράζεται” ή “κοιμάται”, τις έχουμε λίγο-πολύ ακούσει όλοι μας από τις γιαγιάδες ή τις μητέρες μας. Και το ψωμί της πινακωτής, που η ζύμη του, με φυσικό προζύμι δεκαώρου ή δωδεκαώρου “ξεκουράζεται” επί σχεδόν 14 ώρες στην πινακωτή, μας θυμίζει μια παράδοση που δεν πρέπει να ξεχαστεί”, καταλήγει.
