Πώς μπορούμε να… προλάβουμε τις καλοκαιρινές γαστρεντερίτιδες

Τους καλοκαιρινούς μήνες είναι συχνές οι γαστρεντερίτιδες, καθώς σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, πολλοί διαφορετικοί μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, παράσιτα) μπορούν να προκαλέσουν γαστρεντερίτιδα, δηλαδή διάρροια, ναυτία, εμέτους, κοιλιακό άλγος, πιθανώς και πυρετό.

Οι ιογενείς γαστρεντερίτιδες προκαλούνται από μια ποικιλία ιών με πιο συχνούς τους νοροϊούς. Η λοίμωξη από νοροϊούς χαρακτηρίζεται κυρίως από εμέτους και πιο σπάνια από διάρροια, ναυτία, κοιλιακό άλγος, μυαλγία, πυρετό και κεφαλαλγία. Tα συμπτώματα διαρκούν λίγες ημέρες. Κατά κανόνα δεν απαιτείται ειδική θεραπεία εκτός από την επαρκή πρόσληψη υγρών. Οι ιογενείς γαστρεντερίτιδες μεταδίδονται γρήγορα: από άτομο σε άτομο (μέσω ιών που μεταφέρονται με τα χέρια), μέσω μολυσμένων επιφανειών, αντικειμένων, τροφίμων ή νερού που μολύνονται από τα χέρια ασθενών, καθώς και αερογενώς, όταν ένας ασθενής κάνει εμετό και τα σωματίδια του ιού διασκορπίζονται στον αέρα (σαν ομίχλη) και μολύνουν άλλα άτομα που βρίσκονται στον ίδιο χώρο.

Οι βακτηριακές γαστρεντερίτιδες δεν μεταδίδονται τόσο εύκολα όσο οι ιογενείς από άτομο σε άτομο, αλλά μπορούν να επηρεάσουν μεγάλο αριθμό ανθρώπων όταν μολύνεται κάποιο τρόφιμο ή νερό. Τα συμπτώματα κατά κανόνα περιλαμβάνουν πυρετό, κεφαλαλγία, κοιλιακά άλγη, διάρροια, ναυτία και εμέτους, εμφανίζονται 2-5 ημέρες μετά από την κατανάλωση μολυσμένου τροφίμου-νερού και μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ημέρες. Συνήθως, αρκεί η επαρκής πρόσληψη υγρών, ενώ η χρήση αντιβιοτικών περιορίζεται σε παιδιά και ενήλικες με μειωμένη ανοσία. Οι βακτηριακές γαστρεντερίτιδες μεταδίδονται με κατανάλωση: μολυσμένου νερού, ωμού ή ατελώς ψημένου μολυσμένου τροφίμου, τροφίμου που μολύνεται από ασθενή ή φορέα χειριστή τροφίμων και
τροφίμου κακώς συντηρημένου που επιτρέπει τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών.

Τι πρέπει να κάνουμε για να… προλάβουμε

Για να μειώσει κανείς την πιθανότητα να νοσήσει από γαστρεντερίτιδα θα πρέπει:

α) να τηρεί τους κανόνες υγιεινής και β) να καταναλώνει ασφαλή τρόφιμα και νερό.

Σε περίπτωση ταξιδιού σε χώρες υψηλού κινδύνου θα πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα (κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού, αποφυγή κατανάλωσης ωμών ή ατελώς μαγειρεμένων τροφίμων κ.α.).

Τέλος, σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων γαστρεντερίτιδας για την αποφυγή μετάδοσης του νοσήματος συστήνεται για όσο διαρκούν τα συμπτώματά και για 2 τουλάχιστον ημέρες μετά από την αποδρομή τους η αποχή από:

α) το χειρισμό τροφίμων,

β) χώρους με συγχρωτισμό,

γ) χώρους που φιλοξενούνται ευπαθή άτομα όπως βρεφονηπιακοί σταθμοί, οίκοι ευγηρίας κτλ.

Μέτρα πρόληψης των τροφιμογενών νοσημάτων

Κάποια απλά μέτρα που μπορούμε να εφαρμόσουμε σε ατομικό επίπεδο για την πρόληψη των νοσημάτων αυτών είναι:

• πλένουμε τα χέρια μας με σαπούνι και νερό ιδιαίτερα μετά: α) τη χρήση της τουαλέτας, β) την αλλαγή πάνας μωρού (το πλύσιμο των χεριών πρέπει να εφαρμόζεται το ίδιο σχολαστικά και στο παιδί), γ) την επαφή με κατοικίδια ζώα και πτηνά, δ) το χειρισμό κοπράνων ζώων και ε) την επίσκεψη σε ζωολογικούς κήπους/μαγαζιά πώλησης μικρών ζώων κ.α.
• πλένουμε τα χέρια μας με σαπούνι και νερό πριν από την προετοιμασία του φαγητού και αμέσως μετά το χειρισμό ωμών πουλερικών ή άλλου κρέατος και πριν από την επαφή με οτιδήποτε άλλο στο χώρο της κουζίνας
• αποφεύγουμε το μαγείρεμα όταν έχουμε συμπτώματα γαστρεντερίτιδας
• αποφεύγουμε την κατανάλωση ατελώς μαγειρεμένου κρέατος, αυγών ή τροφίμων που περιέχουν ζωικά προϊόντα (π.χ. αυγά). Το κρέας θα πρέπει να μαγειρεύεται έως ότου τα υγρά του να είναι καθαρά και το χρώμα του στο κέντρο να μην είναι πλέον ρό­δινο.
• οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μπορούν να πολλαπλασιαστούν πολύ γρήγορα σε θερμοκρασία δωματίου και για αυτό θα πρέπει να τοποθετούμε στο ψυγείο τα υπολείμματα τροφίμων που δεν πρόκειται να καταναλωθούν μέσα στις επόμενες τέσσερις ώρες. Οι μεγάλες ποσότητες τροφίμων συντηρούνται καλύτερα στο ψυγείο όταν μοιράζονται και τοποθετούνται σε μικρότερες ποσότητες σε δοχεία αποθήκευσης.
• πλένουμε καλά σε τρεχούμενο νερό τα ωμά φρούτα και λαχανικά και απομακρύνουμε τα εξωτερικά φύλλα από λαχανικά όπως τα μαρούλια και τα λάχανα
• χρησιμοποιούμε διαφορετικές επιφάνειες κοπής για τα τρό­φιμα ζωϊκής προέλευσης και αποφεύγουμε τη χρήση του ίδιου μαχαιριού για το κόψιμο του κρέατος και για την ετοιμασία της σαλάτας. Λόγω του ότι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μπορούν να πολλαπλασιαστούν στις επιφάνειες κοπής των φρούτων και λαχανικών, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν τα κόβουμε.
• τοποθετούμε τα μαγειρεμένα τρόφιμα σε καθαρά σκεύη και όχι σε αυτά που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί για την επεξεργασία τους
• πλένουμε καλά με σαπούνι και ζεστό νερό τις επιφάνειες προετοιμασίας τροφίμων (επιφάνειες κοπής, πάγκοι) και τα μαγειρικά σκεύη που ήρ­θαν σε επαφή με ωμό κρέας πριν χρησιμοποιηθούν για τρόφιμα που είναι ήδη μαγειρεμένα ή καταναλώ­νονται ωμά
• προστατεύουμε τις τροφές από έντομα και τρωκτικά
• καταναλώνουμε μόνο παστεριωμένο γάλα και χλωριωμένο νερό. Αποφεύγουμε την κατανάλωση τυριού και άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων εκτός ελεγ­χόμενου εμπορίου, καθώς και νερού που προέρχεται από πηγάδια, ρυάκια ή άλλες μη ασφαλείς πηγές.
• μαγειρεύουμε τα οστρακοειδή στον ατμό για τουλάχιστον 90 δευτερόλεπτα ή τα βράζουμε στους 85-90 βαθμούς Κελσίου για 4 λεπτά πριν την κατανάλωση
• τηρούμε τους κανόνες υγιεινής κατά τη φροντίδα των κατοικίδιων ζώων (σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά από επαφή με τα κατοικίδια και τα αντικείμενα με τα οποία έχουν έρθει σε επαφή, σχολαστικός καθαρισμός ενυδρείων κ.α.)
• απομακρύνουμε τα κατοικίδια ζώα από τους χώρους παρασκευής τροφίμων
• όταν στο σπίτι υπάρχουν παιδιά κάτω των πέντε ετών, έγκυες ή ανοσοκατεσταλμένοι καλό θα ήταν να μη φιλοξενούνται ερπετά ως κατοικίδια
• σε περίπτωση που ασχολούμαστε με αγροτικές εργασίες, περιορίζουμε την χρήση κοπριάς σε λαχανικά που καταναλώνονται ωμά ή ατελώς μαγειρεμένα
• τηρούμε τους κανόνες υγιεινής όσον αφορά το χειρισμό του πόσιμου νερού, την αποχέτευση και την καταπολέμηση των εντόμων
• οι ταξιδιώτες σε χώρες όπου οι συνθήκες υγιεινής δεν είναι καλές πρέπει να τηρούν αυστηρά τα παραπάνω μέτρα και, επιπλέον, να αποφεύγουν την κατανάλωση παγοκύβων και ακαθάριστων φρούτων. Σε περίπτωση που κάποιος πρόκειται να ταξιδέψει ή να εργαστεί σε περιοχή υψηλής ή ενδιάμεσης ενδημικότητας για την ηπατίτιδα Α και δεν έχει ιστορικό προηγούμενης νόσησης ή εμβολιασμού έναντι του νοσήματος συστήνεται ο εμβολιασμός του.
• στην περίπτωση  που κάποιος νοσήσει πρέπει να τηρεί τα μέτρα ατομικής υγιεινής και, ιδιαίτερα όσον αφορά στα παιδιά, πρέπει να διασφαλίζεται ότι πλένουν τα χέ­ρια τους προσεκτικά με νερό και σαπούνι μετά τη χρήση της τουαλέτας για να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης της λοίμωξης