Εκατόν τριάντα χρόνια συμπληρώθηκαν χθες, 28 Οκτωβρίου, από τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος της Ελευθερίας, δώρου της Γαλλίας προς τις ΗΠΑ, στη Νέα Υόρκη. Κι αν η αναφορά σε αυτήν την επέτειο φαντάζει, αν μη τι άλλο, παράταιρη, καθώς διανύουμε, τόσο στη χώρα όσο και συγκεκριμένα στην πόλη μας, ημέρες μνήμης και επετείων, η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως συνδετικός κρίκος – άλλωστε ο διαρκής αγώνας κατά του ναζισμού και του φασισμού (θα έπρεπε να) είναι παγκόσμια υπόθεση.
Με αφορμή την επέτειο αυτή, λοιπόν, θυμήθηκα το μικρό σε μέγεθος, ίσως και σε λογοτεχνική αξία, αλλά πλούσιο σε ιδέες και καλές προθέσεις -που τουλάχιστον αυτές, αυτήν τη φορά, δεν οδηγούν στην κόλαση- μυθιστόρημα του ισπανού Αρκαΐτς Κάνο «Στην κόψη του χορταριού», το οποίο δυστυχώς είχε περάσει απαρατήρητο, όταν πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 2008 από τις εκδ. Κονιδάρη.
Πραγματεύεται ένα υποθετικό σενάριο, πραγματικά ανατριχιαστικό: πώς θα ήταν ο κόσμος αν ο Χίτλερ και τα ναζιστικά στρατεύματά του κέρδιζαν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο;
Ο Αρκαΐτς Κάνο βάζει τον Χίτλερ να οδηγεί τον στόλο του κατά των ΗΠΑ, έχοντας βγει νικητής από τον πόλεμο στην Ευρώπη. Τίποτε πια δεν τον φοβίζει, όχι μόνο γιατί κατατρόπωσε τους ευρωπαίους αντιπάλους του, αλλά κυρίως και κατεξοχήν, γιατί συνέλαβε και κρατά φυλακισμένο στο αμπάρι του πλοίου αυτόν που ο ίδιος θεωρούσε τον πιο επικίνδυνό του εχθρό: έναν θρασύτατο κωμικό ηθοποιό, ένα ανθρωπάκι, που τόλμησε να τον εξευτελίσει σε μια ταινία: τον Τσάρλι Τσάπλιν. Το μόνο που προβληματίζει τον Χίτλερ είναι ότι δεν έχει μια ορχήστρα στο πλοίο που να παίζει έργα του Βάγκνερ.
Ο συγγραφέας γράφει και μιαν άλλη ιστορία, που εκτυλίσσεται σε διαφορετικό χωροχρόνο: το ταξίδι ενός γάλλου εργάτη, ο οποίος αναζητεί μια καλύτερη ζωή στο νέο κόσμο, κρυμμένος μέσα στο άγαλμα της Ελευθερίας, κατά τη μεταφορά του με πλοίο από τη Γαλλία στις ΗΠΑ.
Αναπόφευκτα, προς το φινάλε του βιβλίου, οι δύο φαινομενικά ασύνδετες ιστορίες θα συνδεθούν. Ομως δεν προτίθεμαι να αποκαλύψω το τέλος. Πριν απ’ αυτό, άλλωστε, ο συγγραφέας έχει προλάβει να μας δώσει μια εικόνα αρκούντως διακριτική αλλά και εφιαλτική, καθώς και διαχρονικά προειδοποιητική: μετά την κατάκτηση της Νέας Υόρκης από τους ναζί, ο Τσάρλυ Πάρκερ και ο Μάιλς Ντέιβις, φορώντας λευκά κοστούμια με τον αγκυλωτό σταυρό, υποχρεώνονται, αντί για τζαζ, να παίζουν Βάγκνερ.
