Το 2006, προσκυνητές στις φωνές που μας ανέθρεψαν, μαζί με τον Νίκο Βεντούρα, πήραμε το Highway 61. Πρώτη φορά, το δρόμο αυτό, το δρόμο των μπλουζ, τον άκουσα απ’ τον Μπομπ Ντύλαν. «Highway 61 Revisited». Ο Νίκος το ίδιο, νομίζω. Κι ύστερα, ήρθαν τα μπλουζ να στεριώσουν για πάντα στην καρδιά μας, και καταλάβαμε τι ήθελε να πει ο ποιητής. Τώρα πια, ποιητής με βούλα Νόμπελ. Το ξέραμε όλοι, πολύ πριν το ανακαλύψει η Σουηδική Ακαδημία, που είπε να ανεβάσει τη δημοφιλία της, μάλλον όχι χωρίς λόγο τελευταία, βάζοντας τον Ντύλαν στο πάνθεον όσων έλαβαν το βραβείο. Λίγες μέρες πριν, στις 6 Οκτώβρη, το «New Republic» έγραφε: «Ποιος θα λάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2016; Πάντως, όχι ο Μπομπ Ντύλαν» («Who Will Win the 2016 Nobel Prize in Literature? Not Bob Dylan, that’s for sure.»). Η Ρόδος και το πήδημα έδωσαν τον πόντο στην Ακαδημία…
Κι ο Μπομπ Ντύλαν είναι στις ειδήσεις. Πάλι. Κι ούτε ένας από μας δεν υπάρχει που να μη χαίρεται, να μη νιώθει σαν το βραβείο να τον αφορά πολύ περισσότερο απ’ όλα τα άλλα. Γιατί ο Ντύλαν μας έδωσε φωνή. Πέρα και έξω από βραβεία.
Όταν είχε πάρει το Νόμπελ Λογοτεχνίας ο αγαπημένος Ιρλανδός Σίμους Χίνυ, σε κάποια εκπομπή του BBC είχε πει πως ήταν τυχερός, γιατί το έφερε η τύχη κι έγινε «η φωνή του λαού του». Κάπως έτσι, αλλά και πιο ανώδυνα, χαιρέτησε και τον Ντύλαν του Νόμπελ μεγάλη μερίδα του διεθνούς Τύπου. «Η φωνή μιας γενιάς».
Είναι πολύ πιο ακίνδυνη η φωνή μιας γενιάς απ’ τη φωνή ενός λαού. Έχει πολύ λιγότερα να πει στους ερχόμενους η φωνή μιας γενιάς απ’ τη φωνή ενός λαού. Ο Μπομπ Ντύλαν στάθηκε επίσης, όπως το είπε ο Χίνυ, η φωνή του λαού του για πάρα πολλά χρόνια εν γνώσει ή εν αγνοία του, θέλοντας και μη (και κυρίως μη θέλοντας ― τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που του το ζητούσαν τα ΜΜΕ και οι ακραιφνείς οπαδοί).
Ήταν η φωνή που συγκέντρωσε τον πλούτο αυτού του λαού, που ακόμη δεν είχε καν γίνει λαός, είτε ήταν φολκ είτε ήταν μπλουζ λαός, και μας τον χάρισε ολόκληρο, τραγούδι το τραγούδι, πατώντας σε ώμους γιγάντων, από Γούντυ Γκάθρυ ως τον Έλβις, από το Ρόμπερτ Τζόνσον ως το Χανκ Γουίλιαμς, από το Λιντμπέλι ως τον Λιτλ Ρίτσαρντ, για ένα άλμα χωρίς προηγούμενο. Για να δει να πατάνε στους δικούς του ώμους φουρνιές άλλων γιγάντων, από το Τζίμμυ Χέντριξ, που έπινε νερό στο όνομά του, ως την Τζόνι Μίτσελ και τον Νηλ Γιανγκ. Και για να συναντηθεί, σε μια θρυλική σχέση και αγάπη, με την άλλη φωνή και ψυχή του λαού της Αμερικής, αυτήν του Τζόνυ Κας. [Γράφω για αυτό το μεγαλείο σχέσης και ζεσταίνεται το αίμα μου, χαμογελάω αθέλητα, κοκκινίζουν τα μάγουλά μου.]
Σε κείνο το ταξίδι, του 2006, στο δρόμο των μπλουζ, ανεβήκαμε τον 61 δρόμο μέχρι τα Σικάγο. Εκεί που κατάληγαν οι εκατοντάδες χιλιάδες μαύροι του νότου, εργάτες και, ενίοτε, μπλουζίστες, που έψαχναν για δουλειά. Στον ίδιο δρόμο επιστρέψαμε το 2008. Ξέραμε ότι πρέπει να συνεχίσουμε εκείνο τελευταίο κομμάτι που φτάνει στα σύνορα με τον Καναδά, κάνοντας στάση έξω από το σπίτι που ο Μπομπ Ζίμερμαν, μετέπειτα Ντύλαν, πέρασε τα παιδικά του χρόνια, στο στενό που μάτωσε τα γόνατά του, στην κορυφή του ανηφορικού δρόμου που ανέβαινε με το ποδήλατο, όπως το πιτσιρίκι που γυρνούσε ήσυχα, σε κύκλους, μες στη μέση της γειτονιάς, όταν φτάσαμε. Στο Ντουλούθ της Μινεσότας. Το σπίτι που στολίζει το άρθρο ήταν ―το φωτογράφησε ο Νίκος―, κι ύστερα σταθήκαμε λιγάκι απ’ έξω, σαν χαζοί, αμίλητοι, με το μυαλό κενό και την καρδιά γεμάτη, όχι για την ενός λεπτού σιγή για τους δυστυχισμένους, που λέει ο ελάσσων ποιητής, μα για τις χιλιάδες λέξεις που δώσαν νόημα σε αγώνες και ζωές, που φέρανε στο φως την ομορφιά του ανθρώπου.
Προσκυνητές ενός ζωντανού θρύλου. Όχι γιατί τον λατρέψαμε, αλλά γιατί ανήκει σε μια ατέλειωτη σειρά εργατών της τέχνης που από τη λάσπη μας οδήγησαν στο φως. Και επειδή μας γνώρισε το λαό του, τις αγάπες, τις εμμονές του και τους φόβους του. Και, μέσα από αυτό, τους δικούς μας και του λαού μας.
*Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από εδώ.
