Τέχνη από τα ερείπια του πολιτιστικού μας παρελθόντος –ή: θησαυροί από τα μπάζα

«Η Πασχαλίδου παρουσιάζει την πρώτη της ατομική έκθεση και ξεκινά να χτίζει με υλικά παλιά, ανακαινίζοντας ερείπια: το Σπίτι των Ρόδων, κάποτε φημισμένο για την αρχιτεκτονική του, σήμερα κατεδαφισμένο, είναι η δεξαμενή των υλικών. Τα μπάζα του μαγικά μεταμορφώνονται, σήμερα πάλι, σε ζωγραφική όχι μόνο ύλη, αλλά και ποιότητα».

Αυτά αναφέρονται για την έκθεση της Μαρίας Πασχαλίδου, «Μαγνητικά Πεδία», που παρουσιάζεται στη Nitra Gallery, από την επιμελήτρια Θούλη Μισιρλόγλου, η οποία διερωτάται: «Τι σχέση έχουν τα “Μαγνητικά Πεδία” του Μπρετόν με τα “Μαγνητικά Πεδία” της Μαρίας Πασχαλίδου; Τι φέρνει κοντά τα συμπαγή και συνεκτικά έργα της με τον διαρκώς “ανοιχτό” σουρεαλιστικό αυτοματισμό;».

Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου στην Άνω Πόλη κατοικούσε κυρίως τουρκικός πληθυσμός. Το σπίτι στην οδού Θεοφίλου 18 χτίστηκε και κατοικούνταν από Τούρκους περίπου στα τέλη του 19ου αιώνα. Το 1922, εποχή της μικρασιατικής καταστροφής, υποχρεώθηκαν να το εγκαταλείψουν και περιήλθε στην κατοχή της Εθνικής Τράπεζας.

Το 1929 το αγόρασε ο Εμμανουήλ Παπαδόπουλος (1870, Ικόνιο-1963) και κατοίκησε εκεί με τη δεύτερη σύζυγό του Δέσποινα. Ήρθε στη Θεσσαλονίκη από την Κωνσταντινούπολη όπου ήταν ευκατάστατος έμπορος και τον αποκαλούσαν Μανώλαγα. Τα παιδιά του όλα κορίτσια: Κασσιανή, Αικατερίνη, Δήμητρα, Ανδρονίκη. Σύμφωνα με μαρτυρίες γειτόνων που ακόμα τις θυμούνται, τα κορίτσια ήταν τόσο όμορφα και γι’ αυτό το σπίτι ονομάστηκε «Το σπίτι των Ρόδων». Όλες ήταν εξαιρετικά καλότυχες, παντρεύτηκαν και έφυγαν μακριά.

Μέχρι την κατάρρευση του σπιτιού το 2012, νιόπαντρα ζευγάρια φωτογραφίζονταν μπροστά σ’ αυτό, για να έχουν καλοτυχία, αλλά και λόγω της εξαιρετικής αισθητικής του. Το 1981 το σπίτι εγκαταλείφθηκε και δεν ξανακατοικήθηκε γιατί ήταν σε κακή κατάσταση. Με υπουργική απόφαση το 1979 χαρακτηρίστηκε έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, καθώς παρουσίαζε έντονο μορφολογικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, συνδυάζοντας τη μακεδονίτικη αρχιτεκτονική με νεοκλασικά στοιχεία. Είχε μεγάλη ιστορική αξία, γιατί αποτελούσε παράδειγμα της εξέλιξης του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού τύπου στην Άνω Πόλη Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, στις 7 Απριλίου 2012, τμήμα του κατέρρευσε σε σταθμευμένο αυτοκίνητο και στις 10 Απριλίου 2012 ο Δήμος Θεσσαλονίκης το κατεδάφισε λόγω επικινδυνότητας.

Τα μπάζα, τα υλικά από τα οποία κατασκευάστηκε, πετάχτηκαν όλα και τώρα παραμένει ένα άδειο οικόπεδο. Όλοι οι πίνακας της έκθεσης είναι φτιαγμένοι από τα τσιμέντα, τα τούβλα και τα μπάζα αυτού του σπιτιού.

Αυτά βλέπει κανείς γραμμένα στην αφίσα με το κατεδαφισμένο πια σπίτι της Άνω Πόλη σε μία από τις πλευρές της κολόνας, στη Nitra Gallery. Για την ακρίβεια, στην πλευρά αυτή με μέτωπο προς τον επισκέπτη/θεατή, ακριβώς για να τονίζει –καλύτερα: να υπενθυμίζει– «τη συνολική συγκρότηση της δημιουργού [της έκθεσης], που επιμένει μέσα στον κυκεώνα μιας συντριπτικής πραγματικότητας να αποκαλύπτει μέσα στα μπάζα θησαυρούς και να βρίσκει ζωή μέσα στην τέχνη πολλών ειδών».

Τέχνη από τα ερείπια, λοιπόν. Ίσως, αν τα ερείπια λογιστούν ως υλικά μιας εποχής, απομεινάρια της οποίας μπορεί κάποιος να βρει ατάκτως ερριμμένα σε σημεία της Θεσσαλονίκης: μιας πόλης οι λογοτεχνικοί προσδιορισμοί της οποίας εξαντλούνται από τουριστικούς οδηγούς, και όχι μόνον, σε επιθετικούς προσδιορισμούς αμφιβόλου αλήθειας. Ίσως, πάλι, όχι, αν αυτά τα ερείπια, όχι μόνο «αφορούν την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στη διάρκεια πολλών βίων», αλλά είναι ακριβώς η ανθρώπινη ύπαρξη. Μια ύπαρξη σήμερα εξοβελιστέα από τη συλλογική συνείδηση των κατοίκων –στον βωμό μιας προκάτ ανάπτυξης, «στις νεολάγνες μέρες μας». Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τα έργα της Πασχαλίδου δεν είναι απλώς ζωγραφικά τελάρα: είναι υποσημείωση της πολιτιστικής μας παρακαταθήκης: μια «μυθική επανασυγκόλληση» με το ζωντανό παρελθόν μας.

Μαρία Πασχαλίδου

Μαγνητικά Τοπία

Nitra Gallery

Διάρκεια έκθεσης: έως 24 Μαρτίου

Δημοφιλή άρθρα

Λαμπάκι λαδιού: Γιατί ανάβει και πώς να το διορθώσετε;

Δείτε γιατί ανάβει το λαμπάκι λαδιού στο αυτοκίνητό σας και βρείτε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζεται για να το διορθώσετε!

Οδηγός Πόλης: Εναλλακτικοί χώροι για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη

Αν αναζητάτε εναλλακτικούς χώρους για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη, διαβάστε τον οδηγό μας & κάντε τα πιο αξέχαστα πάρτυ γενεθλίων ή γιορτής!

Λεκάνη τουαλέτας: 5 Παράγοντες για τη σωστή επιλογή!

Δείτε πώς να επιλέξτε την ιδανική λεκάνη τουαλέτας για τον χώρο και τις ανάγκες σας!

5 + 1 Κοντινές Αποδράσεις από τη Θεσσαλονίκη

Έχεις ανάγκη ένα city break; Βρες 5 + 1 μοναδικές προτάσεις μια ανάσα από τη Θεσσαλονίκη!

10 + 1 Χριστουγεννιάτικα Δώρα για Άντρες: Τι δώρο να του πάρω;

Αναζητάς χριστουγεννιάτικα δώρα για άντρες, αλλά δυσκολεύεσαι να αποφασίσεις τι τελικά θα πάρεις; Tο αντρικό δώρο είναι μια κατηγορία από μόνο του, καθώς συνήθως...