Θεσσαλονίκη: 40 χρόνια από τον καταστροφικό σεισμό

Σαν σήμερα στις 23:04, το 1978, σεισμός μεγέθους 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ συγκλονίζει τη Θεσσαλονίκη. Ο σεισμός έχει επίκεντρο 35 χλμ. Α-ΒΑ της Θεσσαλονίκης, μεταξύ των λιμνών Αγίου Βασιλείου και Βόλβης. Διαρκεί 15 δευτερόλεπτα και προκαλεί πολλές ζημιές στην πόλη με αποκορύφωμα την κατάρρευση μιας οκταώροφης πολυκατοικίας στην Πλατεία Ιπποδρομίου. Ο σεισμός θα αφήσει πίσω του 49 νεκρούς (29 στην κατάρρευση της πολυκατοικίας) και μια φοβισμένη πόλη.

Εκτός από την πόλη της Θεσσαλονίκης, μεγάλες ζημιές προκλήθηκαν σε ολόκληρο το νομό, αλλά και στους νομούς Κιλκίς, Σερρών και Χαλκιδικής.

Μετά την εκδήλωση του σεισμού επικράτησε πανικός και πρωτοφανές χάος στη Θεσσαλονίκη, αφού όλοι οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και προσπαθούσαν με κάθε μέσο να φύγουν από την πόλη. Οι τηλεφωνικές επικοινωνίες και η ηλεκτροδότηση διακόπηκαν σε πολλές περιοχές.

Το μεγάλο ρολόι του «Χρηματιστηρίου» στη στοά Μαλακοπής, στην οδό Συγγρού, σταματημένο την ώρα της σεισμικής δόνησης στις 11.04′, συνεχίζει να δείχνει έως σήμερα την ώρα της μεγάλης δοκιμασίας της Θεσσαλονίκης.

29 νεκροί στα χαλάσματα της οκταώροφης οικοδομής που κατέρρευσε

Μια οχταώροφη πολυκατοικία στην οδό Ιπποδρομίου, εκεί που υψώνεται σήμερα το μέγαρο Μπίλλη (Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης), καταρρέει και θάβει στα χαλάσματα δεκάδες ενοίκους της. Τα συνεργεία λόγω των μποτιλιαρισμένων δρόμων και των εμποδίων από τα πεσμένα οικοδομικά υλικά καθυστέρησαν να φτάσουν στον τόπο της τραγωδίας. Με κίνδυνο να θαφτούν, πολλοί περίοικοι και συμπολίτες σπεύδουν στη μοιραία πολυκατοικία και με τα χέρια προσπαθούσαν να αναποδογυρίσουν τα ογκώδη ερείπια και να απελευθερώσουν τους εγκλωβισμένους. Τελικός απολογισμός: 29 νεκροί θαμμένοι στα ερείπιά της. Ήταν η συντριπτική πλειονότητα των νεκρών από το σεισμό της Θεσσαλονίκης που ανήλθαν στους 49 συνολικά, ενώ υπήρξαν και 220 σοβαρά τραυματίες.

Ο κατοπινός τεχνικός έλεγχος επιβεβαίωσε ότι το βασικό αίτιο της κατάρρευσης είναι η ανθρώπινη παρέμβαση (κοπή στατικής κολόνας της πολυκατοικίας στο ισόγειο από τον ιδιοκτήτη).

Τεράστιες ζημιές

Για δυο μήνες τουλάχιστο η πόλη είχε νεκρωθεί. Πολλοί την εγκατέλειψαν προτιμώντας άλλα ασφαλή μέρη. Χιλιάδες στεγάστηκαν σε σκηνές, σε πάρκα και πλατείες της πόλης, δημιουργώντας τεράστιους καταυλισμούς σεισμοπαθών.Οι έλεγχοι των συνεργείων των μηχανικών κατέγραψαν τεράστιες καταστροφές στα κτήρια: από το σεισμό έπαθαν μη επισκευάσιμες ζημιές (για κατεδάφιση) 9.480 οικοδομές, σοβαρές βλάβες 23.590 και ελαφρές 67.540 κτήρια συνολικά στους νομούς Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Σερρών και Χαλκιδικής. Ανάμεσά τους πολλά σχολεία και τα ιστορικά μνημεία της πόλης. Η λίμνη Βόλβη με τα γύρω χωριά της, όπου ήταν το επίκεντρο του καταστροφικού σεισμού, έγινε το δραματικό σύμβολο του σεισμού, ενώ πρόσωπο των ημερών, άγνωστο ως τότε, αναδείχτηκε ο τότε νέος καθηγητής της Γεωφυσικής του ΑΠΘ Βασίλης Παπαζάχος.

Με πρωτοβουλία της τότε κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή ιδρύθηκε η Υπηρεσία Αποκαταστάσεως Σεισμοπαθών Βορείου Ελλάδος, η γνωστή ΥΑΣΒΕ, με πρόεδρο τον υπουργό Βορείου Ελλάδος, Νικόλαο Μάρτη, που συνέβαλε στην αποκατάσταση των ζημιών, ενώ η εμπειρία της χρησιμοποιήθηκε και σε άλλα μέρη της χώρας. Η ΥΑΣΒΕ συνέταξε ένα θεσμικό πλαίσιο υποστήριξης και ενέκρινε χαμηλότοκα δάνεια τα οποία δίνονταν σε δικαιούχους για την στερέωση των οικοδομών. Το συνολικό κόστος για την αποκατάσταση των ζημιών, μέσα σε δυο χρόνια, έφτασε στο 1,2 δισ. Ευρώ.

Αντισεισμική προστασία

Ο σεισμός της Θεσσαλονίκης υπήρξε ο καταλύτης, ώστε να αποκτήσει η πόλη και ολόκληρη η χώρα αντισεισμική υποδομή σε εξοπλισμό και ειδικευμένο προσωπικό (σεισμολογικά κέντρα Θεσσαλονίκης και Πάτρας). Έκτοτε σημειώθηκε σημαντική επιστημονική πρόοδος στη σεισμική θωράκιση των κτηρίων, τις μεθόδους προσεισμικού ελέγχου και τη σεισμολογική έρευνα με την ίδρυση του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) και άλλων σχετικών φορέων (ΥΑΣ, ΙΤΣΑΚ, σεισμολογικά ινστιτούτα). Προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα ο αντισεισμικός κανονισμός στην κατασκευή των κτηρίων και χρηματοδοτήθηκε γενναία στη χώρα μας η αντισεισμική έρευνα (αν και τελευταία αυτό το οικονομικό αίτιο προκαλεί αδικαιολόγητες κόντρες των σεισμολόγων σχετικά με την πρόγνωση των σεισμών). Δημιουργήθηκε, με ένα λόγο, το επιστημονικό, θεσμικό, εκπαιδευτικό, τεχνικό και διοικητικό πλαίσιο της αντισεισμικής πολιτικής στη χώρα μας. Ειδικά στη Θεσσαλονίκη, όπως υπογραμμίζει ένας από τους πρωτεργάτες της αντισεισμικής θωράκισης και της αποκατάστασης των μνημείων, ο καθηγητής Γεώργιος Πενέλης, «δημιουργήθηκε μια σχολή σεισμικής προστασίας και κατασκευών στη χώρα μας και ιδιαίτερα στο ΑΠΘ που έχει εκτιμηθεί θετικά από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα».

Αυτή η εμπειρία κερδήθηκε κυρίως στα μοναδικά μνημεία της πόλης, που χρειάστηκαν πολύχρονες και πολυδάπανες διαδικασίες συντήρησης και αποκατάστασης. Στην διάρκεια της στερέωσής τους, σε πολλά μνημεία, όπως στην Αγία Σοφία, την Αχειροποίητο και τη Ροτόντα, οι επιστήμονες είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν καλύτερα τα μνημεία, να αποκαλύψουν σημαντικά στοιχεία για την πληρέστερη μελέτη τους και να εφαρμόσουν τεχνικές που επιδοκιμάστηκαν διεθνώς.

Εξαιρετικό έργο σε 28 μνημεία

Συνολικά έγιναν αναστηλωτικές εργασίες σε 28 χριστιανικά, μουσουλμανικά και οχυρωματικά έργα της Θεσσαλονίκης. Το κάθε μνημείο είχε τις δικές του δυσκολίες στερέωσης, αλλά μερικά κινδύνευσαν να καταρρεύσουν γιατί είχαν προβλήματα στατικότητας. Τα πιο μεγάλα προβλήματα εντοπίστηκαν στη Ροτόντα, την Αγία Σοφία, την Αχειροποίητο και τον Αγιο Παντελεήμονα. Για τη στερέωση των τοίχων χρησιμοποιούνταν τα περίφημα ενέματα, στερεωτικά δηλαδή κονιάματα που χύνονταν μέσα στους τοίχους για να κολλήσουν μεταξύ τους τα οικοδομικά υλικά, και οι ανοξείδωτοι χάλυβες. Οι δυσκολίες εντοπίζονταν στο γεγονός ότι η στερέωση ενός μνημείου δεν μοιάζει με την επισκευή οποιουδήποτε οικοδομήματος. Πρέπει να κρατηθεί με προσοχή και με κάθε θυσία το παλιό και να μην βαρύνει το μνημείο με πρόσθετα παράταιρα και βαριά οικοδομικά υλικά.

Η λεπτότερη και δυσκολότερη εργασία έγινε στον τρούλο της Ροτόντας. Εγινε ειδική περίσφιξη της στέγης με μεταλλικά «σκοινιά», ενώ στις ρωγμές του τρούλου μπήκαν μεταλλικά ελάσματα για μεγαλύτερη ενίσχυση. Η στερέωση του τρούλου έγινε δυνατή αφού αποτοιχίστηκαν όλα τα ψηφιδωτά κατά τμήματα, τα οποία αφού καθαρίστηκαν ξανατοποθετήθηκαν και στερεώθηκαν στον τρούλο. Ως κύριο στερεωτικό μέταλλο σε όλα τα μνημεία της πόλης χρησιμοποιήθηκε το τιτάνιο, ένα ανοξείδωτο και πολύ ακριβό μέταλλο.

Η πιο δύσκολη και λεπτή εργασία αφορούσε τη στερέωση και συντήρηση των ψηφιδωτών και τοιχογραφιών. Περισσότερο χρόνος χρειάστηκε για τα μεγάλα ψηφιδωτά σύνολα της Ροτόντας και της Αγίας Σοφίας. Στο δεύτερο μνημείο δεν χρειάστηκε να αποκολληθεί ολόκληρη η επιφάνεια των ψηφιδωτών, όπως έγινε στη Ροτόντα, άλλα έγιναν τοπικές στερεωτικές ενέσεις και καθαρισμοί. Στο σπουδαίο αυτό τομέα εργάστηκαν οι καλύτεροι συντηρητές της εποχής, οι Γιάννης Κολέφας και Σταύρος Μπαλτογιάννης στα ψηφιδωτά και ο Νίκος Μίνως στις τοιχογραφίες.

Οι στερεωτικές εργασίες στα μνημεία της Θεσσαλονίκης αποκάλυψαν νέα αρχαιολογικά στοιχεία που συμπλήρωσαν τις γνώσεις για την ιστορία και την τέχνη τους. Σε μερικά μνημεία οι αποκαλύψεις ανέτρεψαν και τις μέχρι εκείνη τη στιγμή πληροφορίες που είχαμε γι’ αυτά. Στη μονή Βλατάδων, την Αγία Σοφία, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρα και τη Νέα Παναγία βγήκαν στο φως άγνωστες τοιχογραφίες. Σε άλλα μνημεία αποκαλύφθηκαν στοιχεία για την καλύτερη αρχιτεκτονική μελέτη τους. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι οι σεισμοί του 1978 έδωσαν την ευκαιρία να αναστηλωθούν και να στερεωθούν με τον καλύτερο και ασφαλέστερο τρόπο τα μνημεία της Θεσσαλονίκης και να αντέξουν σε μελλοντικές δοκιμασίες.

Πηγή κείμενο-φωτογραφίες: thessmemory.gr, www.sansimera.gr

Δημοφιλή άρθρα

Λαμπάκι λαδιού: Γιατί ανάβει και πώς να το διορθώσετε;

Δείτε γιατί ανάβει το λαμπάκι λαδιού στο αυτοκίνητό σας και βρείτε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζεται για να το διορθώσετε!

Οδηγός Πόλης: Εναλλακτικοί χώροι για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη

Αν αναζητάτε εναλλακτικούς χώρους για παιδικά πάρτυ στη Θεσσαλονίκη, διαβάστε τον οδηγό μας & κάντε τα πιο αξέχαστα πάρτυ γενεθλίων ή γιορτής!

Λεκάνη τουαλέτας: 5 Παράγοντες για τη σωστή επιλογή!

Δείτε πώς να επιλέξτε την ιδανική λεκάνη τουαλέτας για τον χώρο και τις ανάγκες σας!

5 + 1 Κοντινές Αποδράσεις από τη Θεσσαλονίκη

Έχεις ανάγκη ένα city break; Βρες 5 + 1 μοναδικές προτάσεις μια ανάσα από τη Θεσσαλονίκη!

10 + 1 Χριστουγεννιάτικα Δώρα για Άντρες: Τι δώρο να του πάρω;

Αναζητάς χριστουγεννιάτικα δώρα για άντρες, αλλά δυσκολεύεσαι να αποφασίσεις τι τελικά θα πάρεις; Tο αντρικό δώρο είναι μια κατηγορία από μόνο του, καθώς συνήθως...