«Οι διαλυμένοι τάφοι έγιναν οικοδομικά υλικά, πρώτη ύλη για τα θεμέλια σπιτιών. Και οι ταφόπλακες σε κομμάτια, ξεγυμνωμένες πάνω σε αυλόγυρους της Άνω Πόλης, θαρρείς και θέλουν να μας πούνε: “Ποτέ ξανά!”». Με τα λόγια αυτά ο πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), καθηγητής Νίκος Παπαϊωάννου, υπογράμμισε την οφειλή της πανεπιστημιακής κοινότητας να μη σιωπά και να μεταλαμπαδεύσει στις επόμενες γενιές «ότι το Ολοκαύτωμα υπήρξε το ειδεχθέστερο έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας, καθώς προσέβαλε την ανθρώπινη ύπαρξη στον πυρήνα της, απαξιώνοντας πλήρως την αξία του Ανθρώπου, ήτοι της Ζωής, της Ελευθερίας και της Αξιοπρέπειάς του».
«Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το ίδιο μας το σπίτι, είναι χτισμένο πάνω στο εβραϊκό νεκροταφείο, αυτό που με τόση βιάση οι κατοχικές αρχές ξεπάτωσαν. Μαζί τους, δυστυχώς, πολλοί συμπολίτες μας επιχείρησαν να “ξεπατώσουν” και τη μνήμη των ανθρώπων», είπε ο κ. Παπαϊωάννου, ανοίγοντας εκδήλωση στην Κεντρική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Ο πρύτανης χαρακτήρισε το Ολοκαύτωμα «μια μεγάλη πληγή για όλη την ανθρωπότητα, από την οποία ρέει και θα ρέει πάντοτε το αθώο αίμα εκείνων, οι οποίοι έπεσαν θύματα μιας αδιανόητης βαρβαρότητας», αλλά και «μια μεγάλη καμπάνα, η οποία θα ηχεί, πάντα πένθιμα, για να κρατάει σε εγρήγορση την συνείδησή μας, προκειμένου μην ξαναπέσει, ποτέ πια, στον λήθαργο της λησμονιάς».
Στο πλαίσιο αυτό ο πρύτανης του ΑΠΘ αναφέρθηκε στις συμβολικές όσο και ουσιαστικές πρωτοβουλίες μέσα από τις οποίες το Πανεπιστήμιο διατηρεί τη μνήμη ζωντανή «γιατί πολύ απλά, η μνήμη μας “οχυρώνει” απέναντι στις ακρότητες και τη βαρβαρότητα του παρελθόντος». «Διδάσκοντες υψηλού επιστημονικού κύρους διοχετεύουν την ενεργητικότητά τους στη διδασκαλία αντικειμένων σχετικών με τον ελληνικό εβραϊσμό, τον αντισημιτισμό, το Ολοκαύτωμα και την Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης. Με τη βοήθεια της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης λειτουργεί από το 2015 η Έδρα Εβραϊκών Σπουδών, φιλοξενούμενη από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας […] Από το 2011 το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, μέσα από την πάντοτε φιλόξενη βιβλιοθήκη μας, συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ελάχιστα ιδρύματα στην Ευρώπη, που προσφέρουν πρόσβαση στη μεγαλύτερη συλλογή οπτικοακουστικών μαρτυριών επιζώντων του Ολοκαυτώματος, του USC Shoah Foundation», ανέφερε -μεταξύ άλλων- ο πρύτανης και ανακοίνωσε την οικονομική ενίσχυση της παραγωγής ενός ντοκιμαντέρ -σε χώρους εντός, όσο και εκτός του Πανεπιστημίου και των στρατοπέδων- με πρωτοβουλία καθηγητών και φοιτητών του Τμήματος Κινηματογράφου του ΑΠΘ. «Πέρα από τα όποια τεχνικά επιτεύγματά μας αυτού του είδους οι δράσεις δείχνουν ότι το αποτύπωμά μας στον πολιτισμό και στην κοινωνία γενικότερα είναι πραγματικά ισχυρό και θεμελιωμένο σε πραγματικές βάσεις αλληλεγγύης», κατέληξε ο κ. Παπαϊωάννου.
«Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μια τέτοια διοργάνωση τη μέρα που συμπληρώνονται 75 χρόνια από την απελευθέρωση του Άουσβιτς θα ήταν κάτι αναμενόμενο, κάτι αυτονόητο. Κι όμως μέχρι κάποια χρόνια πριν αυτό δεν ήταν. Ούτε για τη χώρα μας , αλλά ούτε και για την Ευρώπη, που κυριολεκτικά αποδεκατίστηκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», ανέφερε στον χαιρετισμό του ο αντιπρόεδρος Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Λάζαρος Σεφιχά.
«Δυστυχώς, παρά τις πληγές, η συνειδητοποίηση ξεκίνησε αργά και τα έμπρακτα μέτρα ακόμη αργότερα. Οι κοινωνίες κατάλαβαν με καθυστέρηση πόσο ευάλωτες ήταν απέναντι στον φανατισμό, πόσο ανέτοιμες τελικά να δεχθούν το διαφορετικό, πόσο μάλλον να το κατανοήσουν και να συμβιώσουν μαζί του», είπε, εξηγώντας ότι «αυτό δυστυχώς φαίνεται και από την κατάσταση που αντιμετωπίζουμε σήμερα, με μία δραματική αύξηση του αντισημιτισμού, που τεκμηριώνεται πλέον ποικιλοτρόπως, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά σε όλον τον κόσμο».
Παραπέμποντας στην ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, στα πρόσφατα εγκαίνια της νέα πτέρυγας του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης, ο κ. Σεφιχά επισήμανε: «Το μεγαλύτερο λάθος που μπορούμε να διαπράξουμε είναι να μείνουμε ικανοποιημένοι, γιατί εμείς επιτελούμε το χρέος μας ενθυμούμενοι αυτά που συνέβησαν, αλλά να θεωρούμε περιττό αυτό να το μεταδώσουμε και μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές. Τα μεγαλύτερα εγκλήματα διαπράχθηκαν όταν η προηγούμενη γενιά δε μετέδωσε στην επόμενη τις μνήμες εκείνες που της έλεγαν τι δεν πρέπει να πράξει. Αυτό το μέγιστο έργο σε πολύ μεγάλο βαθμό πέφτει στους ώμους της πανεπιστημιακής κοινότητας […] Θέλουμε την ανάδειξη της ιστορικής πραγματικότητας στην έρευνα και προβολή της ιστορίας της πόλης μας, γιατί αυτό κάνει ορατό το τι χάθηκε, τι έχασε η πόλη μας, η πατρίδα μας και λειτουργεί παράλληλα ως ανάχωμα στη στοχευμένη διαστρέβλωση που επιχειρείται».
Για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στην εκπαίδευση μίλησαν η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ, Ελένη Χοντολίδου και η ιστορικός Δρ. Ρένα Μόλχο. Στη συνέχεια έγινε παρουσίαση της έκθεσης φωτογραφίας με τίτλο «Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης 1873-1917». Πρόκειται για 25 φωτογραφίες, από τη δωρεά του Ιωάννη Μέγα προς τη Βιβλιοθήκη και ειδικότερα από τη συλλογή των φωτογραφιών και καρτ-ποστάλ της Εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης της περιόδου 1873-1917.
Όπως δήλωσε η προϊσταμένη διεύθυνσης της Βιβλιοθήκης Κέντρου Πληροφόρησης ΑΠΘ, Κατερίνα Νάστα, «οι εικόνες ζωντανεύουν την ιστορία της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης στην περίοδο 1873-1917, προβάλλουν ανάγλυφη την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της πόλης και κρατούν ζωντανή την ιστορική μνήμη η οποία είναι σημαντική τόσο για την ιστορία της Εβραϊκής κοινότητας όσο και για την κατανόηση της τότε φυσιογνωμίας της Θεσσαλονίκης».
Πριν την εκδήλωση στην Κεντρική Βιβλιοθήκη οι Πρυτανικές Αρχές του ΑΠΘ κατέθεσαν στεφάνι στο Μνημείο του Παλαιού Εβραϊκού Νεκροταφείου εντός του πανεπιστημιακού campus.
