«Πώς βλέπετε τις εκλογές μας;». «Στην Ελλάδα, τι λένε για τις εκλογές μας;». «Δεν ξέρω αν θέλετε να το συζητήσετε, αλλά θα με ενδιέφερε πολύ η γνώμη σας για τις εκλογές μας».
Ανταπόκριση από την Αμερική/ Φωτογραφίες: Νίκος Βεντούρας
Ποτέ ξανά, στα πάνω από δέκα χρόνια που επισκέπτομαι μία και δύο φορές το χρόνο τις ΗΠΑ, δεν άνοιξε ντόπιος πολιτική συζήτηση στο δρόμο. Τις ελάχιστες φορές, πριν ετούτη την εκλογική αναμέτρηση, που συζητήσαμε πολιτικά, ήταν με πολύ κοντινούς φίλους ή με συναδέλφους, δημοσιογράφους. Ήμασταν ξανά εδώ, όταν ανακοινώθηκε η συμμετοχή της Σάρα Πέιλιν στο ρεπουμπλικανικό υποψήφιο προεδρικό σχήμα, και είχαμε φτύσει αίμα να βρούμε κάποιον να το σχολιάσει. Δεν το συνηθίζει ο μέσος Αμερικάνος να συζητά με αγνώστους ξένους πολιτικά, και μάλιστα να ανοίγει ο ίδιος τη συζήτηση αμέσως μετά τις πρώτες βασικές ερωτήσεις, όπως γίνεται συνεχώς αυτές τις μέρες. Μόλις μας ακούσει να μιλάμε ελληνικά ο μπροστά ή ο πίσω στην ουρά, δίπλα μας στο λαϊκό εστιατόριο, γείτονας στο πρωινό τού ξενοδοχείου, θα μας ρωτήσει από που είμαστε, πότε ήρθαμε, τι κάνουμε εδώ. Και πώς βλέπουμε τις εκλογές. Μεξικάνες καθαρίστριες, πακιστανοί σερβιτόροι, κατάξανθες ρεσεψιονίστ, συνταξιούχοι από το Όρεγκον σε ταξίδι αναψυχής… Η κουβέντα ξεκινάει αμέσως, γίνεται πολιτική αμέσως. Και, αυτόματα, γίνεται εμφανές ότι οι άνθρωποι που έχουν την αγωνία, που θέλουν να συζητήσουν, είναι όλοι δημοκρατικοί –ή ανησυχούν, για τελείως προσωπικούς λόγους, για τις πολιτικές που ανακοινώνει ο Τραμπ.
Είναι για μας δεδομένη η ευκολία των δημοκρατικών να μιλήσουν και η ανυπαρξία ρεπουμπλικάνων έτοιμων να ανοίξουν κουβέντα με έναν ξένο. Χρόνια πριν, στα πρώτα μας αμερικάνικα ταξίδια, χρησιμοποιούσαμε το Couchsurfing, όχι μόνο για να φιλοξενήσουμε, αλλά και για να μείνουμε, να μπούμε στα σπίτια των ανθρώπων, να τους γνωρίσουμε, να κάνουμε φίλους. Μείναμε έτσι σε περίπου 30 πόλεις των ΗΠΑ. Ούτε μία φορά, ούτε μία, ο οικοδεσπότης μας δεν ήταν ρεπουμπλικάνος. Μάθαμε νωρίς πως οι ρεπουμπλικάνοι δεν ανοίγουν τα σπίτια τους σε ξένους. Είναι μάλλον ασφαλές να θεωρήσουμε ότι το απαγορευτικό επεκτείνεται και στις συζητήσεις στο δρόμο. Κι από πάνω, με δεδομένο ότι οι μεγάλες πόλεις είναι πάντα πιο κοντά στους δημοκρατικούς, είναι λογικό ότι πρέπει να βγεις πιο έξω για να δεις αν και η άλλη πλευρά έχει τις ίδιες αγωνίες. Όμως, το ίδιο νωρίς μάθαμε ότι πολιτική και θρησκεία είναι τα δύο απαγορευμένα θέματα στις ΗΠΑ. Δεν συζητάς για αυτά. Είναι ταμπού. Ώσπου, ξαφνικά, συζητάς για αυτά σε κάθε χώρο.
Η άλλη πλευρά, οι ρεπουμπλικάνοι, παραμένουν σιωπηλοί. Και όχι γιατί τους καλύπτει ο βερμπαλισμός του Τραμπ. Στα χωριά του Κονέκτικατ, στις κωμοπόλεις του Ροντ Άιλαντ, στα αγροτοχωριά της Πενσυλβανίας, ακόμη και σε κάποιες μυστήριες γωνίες της Νέας Υόρκης, τους εντοπίζεις μόνο από τα αυτοκόλλητα στα αυτοκίνητά τους (εκεί που ο Δράκουλας ψηφίζει…). Τα περισσότερα, αυτοκίνητα οπαδών του Ντόναλντ είναι αυτοκίνητα της εργατικής τάξης και των αγροτών, τα συνήθη θηριώδη trucks. Με σειρά αυτοκόλλητων και μαγνητών («Όχι στην άμβλωση», «Στηρίζουμε το στρατό μας», «Ιχθύς», «Τραμπ 2016») στην καρότσα και μεγάλη κατανάλωση βενζίνης (στα 2.20 δολάρια το γαλόνι –γιατί να ανησυχούν;).
Αυτή η επαρχιακή και σιωπηλή Αμερική είναι το μεγάλο ερώτημα που έρχεται και ξανάρχεται στην κουβέντα με τους νέους φίλους, γνωστούς και αγνώστους. Η ψήφος της. Αυτή η σιωπηλή ψήφος που, πάντα οργισμένη, αποδείχθηκε τόσο δυνατή σε άλλες πρόσφατες περιπτώσεις λαϊκών αποφάσεων, από τη Βρετανία ως την Κολομβία. Που «εκλέγει πρόεδρο», όπως έλεγαν παλιότερα. Που δε φοβάται να έχει για εκλεκτό ένα λαϊκιστή νάρκισσο σαν τον Τραμπ, που τον προτιμά από την «well, ok» Χίλαρι (έτσι τη χαρακτήρισαν κάποιοι, από τις νέες μας γνωριμίες, που θα την ψηφίσουν).
Κι έτσι, για πρώτη φορά, η Αμερική που ταξιδεύουμε είναι βαθιά διχασμένη. Όχι για τα World Series, αλλά για τις εκλογές. Με τα πάθη να είναι πρωτόγνωρα για τη χώρα, όπως τουλάχιστον την έχουμε γνωρίσει εμείς, με την πολιτική να διεκδικεί το μεγαλύτερο κομμάτι στις καθημερινές κουβέντες.
Δεν θα προσποιηθώ ότι γνωρίζω πολλούς ρεπουμπλικάνους. Δεν γνωρίζω. Για κάποιο λόγο (μάλλον προφανή), οι περισσότεροι φίλοι μας είναι δημοκρατικοί. Ή αριστεροί, κομμουνιστές, αναρχικοί (ναι, έχει κι από αυτά η Αμερική). Και όλοι ανησυχούν ήδη. Κάποιοι επιλέγουν να μην ψηφίσουν καθόλου, συνεπείς σε αρχές, κάποιοι κάνουν την καρδιά τους πέτρα και θα ψηφίσουν Her, κάποιοι βλέπουν τον Τραμπ και τρέχουν να ψηφίσουν ό,τι να ’ναι, αρκεί να μην είναι αυτός. Αυτοί όμως, ως αριστεροί στην Αμερική, είναι ήδη πολιτικοποιημένοι. Δεν μετράνε στην αλλαγή κλίματος. Και ίσως θα έπρεπε να αρχίσουν να ζηλεύουν λίγο τον Τραμπ που κατάφερε να πολιτικοποιήσει την αμερικάνικη καθημερινότητα. Είναι ένα μεγάλο κέρδος, έτσι κι αλλιώς, για τις ίδιες τις ΗΠΑ.
