Όταν το πρωινό της Παρασκευής 11 Νοεμβρίου μπαίναμε στην αίθουσα «Φρίντα Λιάππα» για τη δημοσιογραφική προβολή του φιλμ Δολοφονικά αμαξίδια, αισθανόμασταν ότι είχαμε ζήσει μια καλή, πλην όμως χωρίς πολλές πραγματικά αξιομνημόνευτες ταινίες, χρονιά του Φεστιβάλ Κινηματογράφου. «Πώς γίνεται αυτό, με πάνω από 200 ταινίες στο Πρόγραμμα της φετινής διοργάνωσης;» θα αναρωτιόταν εύλογα κάποιος! Δεν είναι έτσι ακριβώς…
Για να κριθεί ένα Φεστιβάλ Κινηματογράφου, βεβαίως και θα ληφθεί υπόψη όλο το πακέτο ταινιών που φιλοξενεί. Όμως, το κύριο κριτήριο δεν νοείται να είναι κάποιο από τα πολλά παράλληλα τμήματά του! Αυτό που προσδιορίζει ένα Φεστιβάλ είναι πάντα το Διαγωνιστικό του. Ειδικά στην περίπτωση της δικής μας κινηματογραφικής γιορτής, επομένως, το κέντρο της θετικής ή της αρνητικής κριτικής βρίσκεται στο Διεθνές Διαγωνιστικό (και κατά δεύτερο λόγο, λόγω της παρουσίασης σχεδόν του συνόλου της εθνικής παραγωγής, το Ελληνικό Φεστιβάλ).
Η προβολή του φιλμ Δολοφονικά αμαξίδια τα άλλαξε όλα μεμιάς! Η αριστουργηματική δημιουργία του 45χρονου Ούγγρου Ατίλα Τιλ κατορθώνει να ενώσει στα 105 λεπτά της τον Κουέντιν Ταραντίνο με τις ταινίες κοινωνικού προβληματισμού για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, και το τελικό αποτέλεσμα να σε αφήνει άφωνο. Πετυχαίνει να συνδυάσει δράση επιπέδου Χόλιγουντ με χιούμορ που ποτέ δεν καθιστά χυδαία την εικόνα. Εκπλήσσει με το πώς πλάι στον αναγνωρισμένα εξαιρετικό ηθοποιό Σάβολτς Τούροτσι (θυμίζουμε ενδεικτικά την παρουσία του στον Λευκό θεό) στέκονται, στο ίδιο φιλμικό ύψος, οι δύο προφανώς ερασιτέχνες βασικοί συμπρωταγωνιστές του. Περιέχει σκηνές ανθολογίας, αλλά και ένα σενάριο που πρέπει να διδάσκεται σε σχολές ανά τον κόσμο…
Δικαιότατη η βράβευση με τον Χρυσό Αλέξανδρο, όπως δικαιότατη και εκείνη που αφορούσε στον Χάλκινο Αλέξανδρο και επισημαίνει τη σκηνοθεσία του Ιάπωνα Γιόσουκε Τακεούτσι. Ο σπορέας του καταπιάνεται με μια οικογενειακή ιστορία, με περιθωριοποιημένους loosers, με μυστικά και ψέματα, με την παιδική αθωότητα, που δεν είναι πάντα… αθώα, με συγκαλύψεις που επιβάλλονται για να μην επέλθει η πλήρης διάλυση και καταστροφή. Ο Βαν Γκογκ και τα ηλιοτρόπια μαγεύουν το βλέμμα, σε μια ταινία που απλά υπερβάλλει στον φιλμικό χρόνο της. Θα ήταν ακόμα καλύτερη με καμιά 15αριά λεπτά λιγότερα.
Το ισλανδικό Η πέτρα της καρδιάς, σε σκηνοθεσία Γκούντμουντουρ Άρναρ Γκούντμουντσον, ανήκει σίγουρα στα αξιοσημείωτα «κομμάτια» του Διαγωνιστικού. Παρότι, κατά τον γράφοντα, αδικήθηκε μια άλλη πολύ καλή ταινία, στην οποία θα αναφερθούμε παρακάτω, η βράβευση με τον Αργυρό Αλέξανδρο δεν μας βρίσκει αντίθετους. Το ντεμπούτο του Γκούντμουντσον είναι ένα τρυφερό εφηβικό δράμα, που προσεγγίζει εξαιρετικά το θέμα της πρόωρης ενηλικίωσης. Αν προσθέσουμε το φιλμ στο περσινό Δεσμοί αίματος (ή αλλιώς Κριάρια), αλλά και στους σταθερούς Φρίντριχ Θορ Φρίντρικσον και Μπαλτάζαρ Κορμάκουρ, αντιλαμβάνεται κανείς ότι κάτι κινείται στο βασίλειο της… Ισλανδίας!
Φυσικά η Ισλανδία δεν είναι βασίλειο, αλλά κάπως έπρεπε να μεταβούμε σε άλλη μια αξιόλογη ταινία, που έφυγε με το βραβείο της FIPRESCI (Διεθνής Ομοσπονδία Κριτικών Κινηματογράφου). Η Λαίδη Μάκβεθ, με τη σαφή αναφορά -ήδη από τον τίτλο της- στο περίφημο σαιξπηρικό έργο, έχει την υπογραφή του Γουίλιαμ Ολντρόιντ, ενός καταξιωμένου θεατρανθρώπου. Με τον μανδύα της ταινίας εποχής, ανατρέπει όσα ξέραμε ή θέλαμε να ξέρουμε για το πώς μπορεί να γκρεμιστεί μια πατριαρχικής δομής οικογένεια και μιλά για αιματοβαμμένη και καθόλου αθώα επανάσταση του θηλυκού. Καταφεύγει σε ακραία σεναριακά ευρήματα, για να οδηγήσει την κούκλα ηρωίδα στον δικό της θρόνο του αίματος, έχει άψογες ερμηνείες και ελάχιστα εξωτερικά γυρίσματα, περιοριζόμενη κυρίως στους τέσσερις τοίχους ενός αρχοντικού ή… του στάβλου του!
Συνεχίζουμε την ανασκόπησή μας με το φιλμ στο οποίο θα δίναμε τον Αργυρό Αλέξανδρο. Ένα φιλμ που αρκέστηκε στο βραβείο της Βουλής για τις Ανθρώπινες Αξίες: Το αίμα των Σάμι της Αμάντα Κέρνελ καταγράφεται ως μια συγκλονιστική δημιουργία για τον ρατσισμό, στην προηγμένη πολιτισμικά Ευρώπη και μάλιστα στην υπεράνω πάσης υποψία Σουηδία. Ένας ρατσισμός που απευθύνεται από τους γαλανομάτηδες, ψηλούς και ξανθούς του σουηδικού νότου στους κοντούς και μελαχρινούς του αρκτικού βορρά, που αντιμετωπίζονται λες και είναι κάποιο είδος… εξωτικού ζώου. Οι Λάπωνες του φιλμ είναι οι Ινδιάνοι της Σουηδίας. Τα πλάνα με τα ανεμίζοντα μαλλιά της γηρασμένης ηρωίδας είναι η σαφέστερη παραπομπή.
Δεν μας άφησε αδιάφορους Η πιο ευτυχισμένη μέρα στη ζωή του Όλι Μάκι, που εμπνέεται από την πραγματική ιστορία ενός εκ των πλέον διάσημων πυγμάχων της Φινλανδίας. Κλείνουμε με αυτό την επιλογή μας στις -κατά τη γνώμη μας- κορυφαίες ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, θεωρώντας ότι πρόκειται για ένα άψογα σκηνοθετημένο και feel good φιλμ, που μιλά για τα όρια της επιτυχίας και της ευτυχίας, για τα όρια του αγώνα και της ζωής. Οφείλουμε, ωστόσο, να επισημάνουμε πως φαντάζει υπερβολική η διάκριση με το Ένα κάποιο βλέμμα στις Κάννες…
Υ.Γ. Θα επανέλθουμε σύντομα με την ανασκόπηση των ελληνικών ταινιών, όπου θα αναφερθούμε μεταξύ άλλων και στις τρεις που εντάχθηκαν στο Διεθνές Διαγωνιστικό, αποσπώντας παραδόξως αρκετά από τα δεύτερα βραβεία της Επιτροπής…
* Ο Δημοσθένης Ξιφιλίνος είναι κριτικός κινηματογράφου, μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ).
