Στην εποχή της αφθονίας που ζούμε ο άνθρωπος έχει εύκολη πρόσβαση σε πολλά αγαθά χωρίς να χρειαστεί να κάνει κάποιον ιδιαίτερο κόπο. Ένα από τα αγαθά που πλέον ο άνθρωπος έχει σε αφθονία και πολύ εύκολα, είναι το φαγητό, και αν αυτό δικαιολογεί τα φαινόμενα της παχυσαρκίας τα οποία κυριαρχούν στον αιώνα μας, δεν δικαιολογεί τις καταστάσεις βουλιμίας, νευρικής ανορεξίας ενώ ακόμα και της ίδιας της παχυσαρκίας μερικές φορές.
Αυτό γίνεται γιατί οι απόψεις μας περί φαγητού και ακόμα ειδικότερα της εικόνας του σώματος μας επηρεάζονται και από κοινωνικό-πολιτισμικούς παράγοντες όπως η οικογένεια, οι φίλοι, αλλά και σε μεγάλο βαθμό από τα πρότυπα που μας παρουσιάζονται από τα ΜΜΕ (εφημερίδες,τηλεόραση,διαδίκτυο,περιοδικά).
Τα ΜΜΕ συμβάλουν στην παρουσίαση ιδανικών προτύπων για την καταξίωση και την επιτυχία. Παρουσιάζουν τους “ιδανικούς” ανθρώπους , με δεδομένα τα οποία δεν είναι ρεαλιστικά, ή τουλάχιστον προσεγγίσιμα σε μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων προκαλώντας έτσι μία σύγχυση στο κοινό-δέκτες αυτών των δεδομένων. Αποτέλεσμα αυτής της σύγχυσης είναι να δημιουργούνται λανθασμένες ιδέες στο κοινό για το τι είναι αποδεκτό προκαλώντας έτσι διατροφικές διαταραχές με ψυχογενείς αίτια.
Πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ
Οι διατροφικές διαταραχές (ΔΔ) είναι ένα φαινόμενο που εμφανίζεται όλο και πιο συχνά στις ανεπτυγμένες κοινωνίες του 21ου αιώνα. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας η οποία συνέβαλε στην ανάπτυξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας και ενημέρωσης (ΜΜΕ) έχει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση διατροφικών συμπεριφορών.
Η προβολή “ιδανικών” ανθρώπινων προτύπων από τα ΜΜΕ αποδεικνύεται ότι μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις διατροφικές συνήθειες των γυναικών.
Τα κριτήρια για το “ιδανικό” σώμα και ιδιαίτερα για το ιδανικό γυναικείο σώμα παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές ανά τους αιώνες. Τα τελευταία 40 χρόνια, ειδικότερο, το “ιδανικό” γυναικείο σώμα κινείται προς όλο και πιο λεπτά χαρακτηριστικά. Έρευνες που έγιναν στην σελίδα του playboy από το 1959 έως το 1978 δείχνουν ότι τα μοντέλα γίνονται προοδευτικά όλο και λεπτότερα, ενώ οι διαγωνιζόμενες στα καλλιστεία όλο και λεπτότερες έως το 1988, καθώς πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η τάση αυτή συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι στις κοινωνίες μας το λεπτό σώμα παραμένει να είναι της μόδας, τουλάχιστον όσο αφορά τις γυναίκες, αφού σε έρευνα που έγινε στα μοντέλα του playboy παρατηρήθηκε ότι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ ή αγγλιστί BMI) τους ήταν κάτω του 20, όταν τα υγιή όρια αυτού του δείκτη κυμαίνονται μεταξύ 19-25 Kg/H^2.
Σε ό,τι αφορά τον ανδρικό πληθυσμό έρευνες δείχνουν ότι τα ανδρικά πρότυπα παρουσιάζουν αύξηση του ΔΜΣ τους ενώ ταυτόχρονα ο ανδρικός πληθυσμός τείνει να γίνεται όλο και πιο μυώδης.
Αποτέλεσμα αυτού όπως μας δείχνει η έρευνα της Tracy L. Tylka, είναι να εμφανίζεται ένα διπλό μοντέλο στην προσπάθεια ο ανδρικός πληθυσμός να αγγίξει το ιδανικό, όπου από την μία παρατηρείται η προσπάθεια ενός ποσοστού των ανδρών να αυξήσουν την μυϊκή τους μάζα και απ την άλλη συμπεριφορές που προμηνύουν την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών, δηλαδή στην προσπάθεια για ένα λεπτό σώμα (ανεξαρτήτως αν είναι γυμνασμένο ή όχι και αν αυτό είναι καλό για την υγεία).
Δυσαρέσκεια σώματος (body dissatisfaction)
Ένας παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές διαταραχές μια γυναίκα ή έναν άντρα είναι η αίσθηση ότι δεν είναι ικανοποιημένοι με το σώμα τους (body dissatisfaction), ότι δηλαδή θα ήθελαν ένα πιο γυμνασμένο ή λεπτό σώμα, θεωρώντας ότι έτσι θα γίνουν πιο αποδεκτοί στην οικογένεια, τους φίλους και τους συντρόφους τους.
Εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι κάθε κοινωνία ανά καιρούς δημιουργεί τα δικά της πρότυπα για την ιδανική εικόνα σώματος Οι κοινωνικό-πολιτιστικοί παράγοντες διαμόρφωσης προτύπων σώματος είναι κυρίως η οικογένεια, το κοινωνικό περιβάλλον – και κυρίως οι φίλοι- καθώς και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Τα ΜΜΕ είναι ο κυρίως φορέας διαμόρφωσης των κοινωνικών προτύπων σώματος και βέβαια της σωματικής εικόνας. Τόσο η οικογένεια όσο και το φιλικό και κοινωνικό περιβάλλον είναι δέκτες αλλά και πομποί των κοινωνικών προτύπων αφού και εκείνοι άμεσα επηρεάζονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Σε έρευνα που έχει γίνει σε γυναικείο πληθυσμό αναλύεται το πώς επηρεάζουν τα ΜΜΕ την ψυχοσύνθεση και την ικανοποίηση με το σώμα τους. Η συγκεκριμένη έρευνα εξέτασε με διάφορα τεστ την εκτίμηση που έτρεφαν οι γυναίκες, που συμμετείχαν στο πείραμα, για το σώμα τους και στην συνέχει τους παρουσίασαν κάποια λεπτά μοντέλα σε κάποιες και πιο εύσωμα σε κάποιες άλλες. Αποτέλεσμα αυτού ήταν τα άτομα που είδαν τα λεπτά μοντέλα ως πρότυπα να μειωθεί η εκτίμηση που έτρεφαν για το σώμα τους ενώ το αντίθετο συνέβει με τις γυναίκες που είδαν τα πιο εύσωμα μοντέλα ως πρότυπα, αυτή η παρατήρηση ήταν πιο έντονη σε γυναίκες που ήταν περισσότερο νευρικές από άλλες.
Ο ισχυρισμός ότι οι εικόνες και γενικότερα τα παρουσιαζόμενα πρότυπα, δημιουργούν την αίσθηση της μη ικανοποίησης με το σώμα στους δέκτες (δηλαδή τους ανθρώπους που παρουσιάζεται το λεπτό σώμα ως πρότυπο) είναι έντονα συνδεδεμένο με την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών.
Τέλος οι ανησυχίες που έχουν δημιουργηθεί από αυτά τα δεδομένα, δηλαδή το ότι τα πρότυπα, που είναι ευνόητο ότι προέρχονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (περιοδικά,τηλεόραση, διαδίκτυο κ.α.), έχουν οδηγήσει μερικές χώρες να απαγορεύσουν στα μοντέλα να δουλεύουν εκτός και αν τελούν κάποια προδιαγεγραμμένα όρια βάρους.
Έχει διαπιστωθεί δε ότι τα άτομα με υψηλό ΔΜΣ τα οποία είναι δυσαρεστημένα με το σώμα τους έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν διατροφικές διαταραχές , κάτι που έρχεται να ενισχύσει τα παραπάνω συμπεράσματα.
Στο παραπάνω σχήμα φαίνεται το μοντέλο όπου τα ΜΜΕ παρουσιάζονται ως παράγοντας κινδύνου για την αρνητική εικόνα σώματος, προβλήματα βάρους και διατροφικές διαταραχές. Οι μεταβλητές που δείχνουν να επηρεάζουν μέτρια αυτές τις καταστάσεις είναι η εθνικότητα,η αυτοεκτίμηση,η ηλικία, οι γονείς και οι φίλοι και τα ΜΜΕ με την μορφή κειμένου (περιοδικά, εφημερίδες), στον πίνακα φαίνονται ποιες καταστάσεις μεσολαβούν για να εμφανιστούν τα προβλήματα που αναφέρθηκαν αρχικά, δηλαδή η εσωτερίκευση του προτύπου ότι ο λεπτός είναι ο όμορφος, την κοινωνική σύγκριση και την προβολή του λεπτού σώματος.
Έχει παρατηρηθεί επίσης από έρευνα ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ αυτοεκτίμησης και αρνητικής εικόνας σώματος, όπου άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση φαίνεται να παρουσιάζουν και πιο αρνητική στάση όσον αφορά την εικόνα του σώματος τους.
Συμπεραίνουμε λοιπόν το πόσο στενή είναι η σχέση μεταξύ των ΜΜΕ και της δημιουργίας προτύπων σώματος, δηλαδή κατά κανόνα του λεπτού σώματος, και το ότι αυτό επιδρά θετικά και πολύ έντονα στην δημιουργία διατροφικών διαταραχών στο ευρύ κοινό.
Ακόμα φαίνεται μια βασική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων, για το πώς βιώνουν και αντιμετωπίζουν τα διάφορα πρότυπα, όπου οι μεν άνδρες είτε αυξάνουν τον όγκο τους, είτε κάνουν μεγάλες προσπάθειες για μείωση του βάρους τους, ευνόητο είναι δε ότι το δεύτερο κατέχει πρωταρχικό ρόλο στην πιθανότητα εμφάνισης διατροφικών διαταραχών.
Στις γυναίκες δε, η μη ικανοποίηση με το σωματικό τους βάρος και την εικόνα του σώματος τους επιδρά στο να πάρουν αποφάσεις διατροφής που μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση διατροφικών διαταραχών.
Φαίνεται επίσης ότι η βασική «πηγή» προτύπων είναι η τηλεόραση, ενώ σημαντικό ρόλο έχουν τα περιοδικά, η οικογένεια και ο φιλικός κύκλος.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι η σωστή παιδεία σε θέματα διατροφής, η επαρκής στήριξη της οικογένειας, και το σωστό φιλτράρισμα των πληροφοριών από τα ΜΜΕ είναι τα όπλα για την αντιμετώπιση των Διατροφικών Διαταραχών αλλά και την απόκτηση αγωγής υγείας.
Το φαγητό είναι ο βασικός φορέας και διατρητής της ανθρώπινης ζωής.
Οι καλές ή οι κακές επιλογές των τροφίμων που καταναλώνουμε αλλάζουν αναλόγως την ποιότητα αλλά και την ποσότητα της ζωής μας.
Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι όχι μόνο το «τι» τρώμε καθορίζει την υγεία μας αλλά και το «αν» τρώμε επαρκώς. Εκεί λοιπόν φαίνεται το πόσο σημαντικό είναι να βρεθούν οι παράγοντες οι οποίοι μας οδηγούν στην αποχή από το φαγητό, ή τον φόβο γι αυτό, (ΔΔ),και να αντιμετωπιστούν,
Όταν αυτοί οι παράγοντες είναι ψυχολογικοί όπως αναφέρεται παραπάνω (ΔΔ) δημιουργούν την ανάγκη για ψυχολογική στήριξη, κάτι το οποίο επιτυγχάνεται με την συνεργασία του διατροφολόγου με τον ψυχίατρο ή/και τον ψυχολόγο για διατροφική και ψυχολογική υποστήριξη.
Πατενταλάκης Ηλίας, Διατροφολόγος – Διαιτολόγος, πτυχιούχος Αλεξάνδρειου Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, Massage Therapist & Αρωματοθεραπεία
Κρήτης 15, Ανάληψη
Τηλέφωνο : 2311263357 & 6944613002
Email: [email protected]
Ιστοσελίδα: www.healthplusone.gr
