Πρέπει όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες της Θεσσαλονίκης να συμφωνήσουμε πάνω σε μια αυτονόητη αρχή και να την υποστηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις. Το Θέατρο και ο Πολιτισμός είναι χώροι ακατάλληλοι για τους πάσης φύσεως χουνταίους και τους επιγόνους αυτών!
Του Τριαντάφυλλου Τρανού*
Με αφορμή την εισβολή μελών του Ιερού Λόχου κατά τη διάρκεια θεατρικής παράστασης του ΚΘΒΕ η υποψήφια δήμαρχος Κατερίνα Νοτοπούλου, επιδεικνύοντας εξαιρετικά δημοκρατικά ανακλαστικά, έκανε την παρακάτω δήλωση:
“Μετά από τη χθεσινή εισβολή μελών του Ιερού Λόχου σε αίθουσα του Βασιλικού Θεάτρου, την ώρα που πραγματοποιούνταν η παράσταση “Πυρκαγιές”, αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικό είναι να περιφρουρήσουμε την πολυφωνία και την Δημοκρατία στην πόλη μας.
Καλώ όλους τους προοδευτικούς δημοκράτες πολίτες να πορευτούμε μαζί , για μια Θεσσαλονίκη που η λογοκρισία και ο φασισμός δεν έχουν καμία θέση.
Καλώ και όλους του υποψηφίους Δημάρχους να πάρουν θέση, με λόγο και πράξη απέναντι στις αντιδραστικές συμπεριφορές.
Να καταδικάσουν το περιστατικό με τον απερίφραστο τρόπο που το καταδικάζουμε εμείς και ορισμένοι να πάψουν πλέον να κλείνουν το μάτι στην ακροδεξιά”.
Δεν είναι η πρώτη φορά που έργα τέχνης και θεατρικές παραστάσεις αντιμετωπίζουν τον πουριτανισμό και τον σκοταδισμό στην Ελλάδα. Ας θυμηθούμε την απόσυρση του έργου του Βέλγου καλλιτέχνη Τιερί ντε Κορντιέ από τη Διεθνή Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης OUTLOOK, μετά από παρέμβαση του τότε υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου, επειδή το έργο «θεωρήθηκε προσβλητικό προς την ελληνική κοινωνία» και σχετικά πρόσφατα την αφαίρεση από την αστυνομία, βάσει ενός μεταξικού νόμου, έργου της Εύας Στεφανή από την έκθεση Art Athina μετά ανώνυμη καταγγελία περί «προσβολής εθνικών συμβόλων».
H Πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροΐδη που γράφτηκε το 1866 προκάλεσε την δικαστική δίωξη και τον αφορισμό του συγγραφέα από την Εκκλησία της Ελλάδος. Ενδεικτική και όχι μοναδική δυστυχώς είναι και η περίπτωση του Τελευταίου Πειρασμού του Νίκου Καζαντζάκη το 1953. Ο Καζαντζάκης δεν πρόλαβε καν να τελειώσει το μυθιστόρημα και η Εκκλησία ζητά τον διωγμό του συγγραφέα, πριν ακόμα κυκλοφορήσει το βιβλίο. Το Βατικανό επίσης, ενέγραψε το βιβλίο στον πίνακα των απαγορευμένων αναγνωσμάτων (Index librorum prohibitorum). Ο συγγραφέας τελικά αφορίστηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος. Η χούντα της 21ης Απριλίου 1967, προέβη σε δημόσια καταστροφή δια πυρός «αντεθνικών» βιβλίων των Δ. Σολωμού, Κ. Παλαμά, Ν. Καζαντζάκη και ξένων κλασικών, όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Ζολά, ο Τολστόι κ.
Ακόμη και η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, απαγορεύτηκε στην Αθήνα το 1968 με προσωπική μάλιστα εντολή του Γεώργιου Παπαδόπουλου. Θύελλα διαμαρτυριών ξεσήκωσε στους χριστιανικούς κύκλους της Ελλάδας το μυθιστόρημα του Μίμη Ανδρουλάκη Μν. Το βιβλίο θεωρήθηκε βλάσφημο. Το ομαδικό κάψιμο αντιτύπων του βιβλίου αυτού από φανατικούς τού έδωσε τέτοια δημοσιότητα που, πολύ σύντομα, παρ΄ όλο που η λογοτεχνική του αξία αμφισβητήθηκε έντονα από την κριτική, έγινε best seller. Η δημοσιότητα μάλιστα του βιβλίου, λόγω της ανατριχιαστικής πρακτικής της ρίψης αντιτύπων του βιβλίου στη φωτιά, έφτασε και εκτός Ελλάδος, αφού έγινε θέμα από πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία. Το βιβλίο πάντως ποτέ δεν απαγορεύτηκε ή διώχθηκε από τις ελληνικές Αρχές.
Ακατάλληλη δι ανήλικους μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου κρίθηκε το 2008 η πολύ σπουδαία έκθεση με έργα χαρακτικής του Πικάσο, η οποία φιλοξενείτο τότε στο Τελλόγλειο Ιδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είχε μπει στο πρόγραμμα επισκέψεων πολλών Γυμνασίων και Λυκείων του νομού. Η έκθεση «Suite 347» με τα χαρακτικά που φιλοτέχνησε σε μεγάλη ηλικία ο σπουδαίος καλλιτέχνης απετέλεσε εκείνη την εποχή εικαστικό γεγονός εξαιρετικής σημασίας, ενώ το θέμα έφτασε και στη Βουλή ύστερα από ερώτηση που κατέθεσε στον υπουργό Παιδείας, Ευριπίδη Στυλιανίδη, ο βουλευτής Α Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ Τάσος Κουράκης, κάνοντας λόγο για «λογοκρισία του κ. Ταπανίδη, που θυμίζει μεσαίωνα» και για «σκοταδιστικές αντιλήψεις στην ελληνική εκπαίδευση».
Το «απαγορευτικό», θυμίζουμε, είχε εκδοθεί από τον τότε διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης Θεόδουλο Ταπανίδη, ο οποίος, στο υπηρεσιακό ενημερωτικό έγγραφο που έστειλε σε όλα τα σχολεία της ευθύνης του, ανακαλούσε «όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα που οργανώθηκαν από το Τελλόγλειο Ιδρυμα, καθώς, ύστερα από προσωπική επίσκεψη, τα εκτιθέμενα έργα κρίθηκαν ακατάλληλα για μαθητές». Κατάπληκτοι οι καθηγητές πολλών σχολείων, που είχαν ήδη κλείσει ραντεβού με το Τελλόγλειο Ιδρυμα, τηλεφωνούσαν σε συνδικαλιστές για να μάθουν τι ακριβώς πρόκειται να γίνει. Το θέμα τέθηκε από εκπροσώπους των ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης σε συνάντηση που είχαν με τον τότε περιφερειακό διευθυντή Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κ. Γιώργο Καρατάσιο, ο οποίος παρέπεμψε το θέμα στην αρμόδια υπάλληλο επί πολιτιστικών θεμάτων της Περιφερειακής Διεύθυνσης, στην οποία ανετέθη από την υπερκείμενη αρχή αυτοψία, «ώστε αυτή να… εξετάσει την έκθεση και να έχει ιδίαν αντίληψη».
«Πρόκειται για απαράδεκτη λογοκρισία που θυμίζει άλλες εποχές», δήλωνε τότε στην εφ. «Εθνος» ο πρόεδρος της Γ ΕΛΜΕ, Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, σημειώνοντας ότι «ακατάλληλα δεν είναι τα χαρακτικά του Πικάσο, αλλά οι πουριτανικές και αναχρονιστικές αντιλήψεις από τις οποίες εμφορείται ο κ. Ταπανίδης. Με την ίδια λογική που τον ενοχλούν τα γυμνά χαρακτικά θα έπρεπε να απαγορευτεί και η είσοδος των μαθητών και των μαθητριών σε όλα τα αρχαιολογικά μουσεία της χώρας».
Ο Κώστας Μουρσελάς γεννήθηκε στον Πειραιά. Το 1951, πρωτοετής φοιτητής της Νομικής, συλλαμβάνεται σαν στέλεχος της ΕΠΟΝ και δικάζεται από έκτακτο στρατοδικείο της εποχής (υπόθεση Μπελογιάννη). Σπούδασε νομικά, αλλά, λίγο πριν πάρει την άδεια του δικηγόρου, εγκαταλείπει τη δικηγορία, και διορίζεται ως δημόσιος υπάλληλος μέχρι το 1969, οπότε τον απολύει η χούντα. Από τότε αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στο γράψιμο: θέατρο, τηλεόραση, σενάριο, δημοσιογραφία, δοκίμιο και πεζογραφία. Έργα του παίχτηκαν από θιάσους του Ελεύθερου Θεάτρου, από το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, από Δημοτικά Θέατρα, επίσης στο εξωτερικό (Γαλλία, Γερμανία), στην Κύπρο (ΘΟΚ). Παραστάσεις του Κώστα Μουρσελά ανέβηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία στο Θέατρο «Επικίνδυνο φορτίο», «Ω! Τι κόσμος, μπαμπά!» , «Οι φίλοι», «Το ενυδρείο», «Αυτί του Αλέξανδρου», «Η Κυρία δεν πενθεί», «Μαχαίρι στο κόκαλο», κλπ. Το μυθιστόρημά του «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά» μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στην τηλεόραση όπως επίσης και η τηλεοπτική σειρά που άφησε εποχή το «Εκείνος κι Εκείνος».
Το θεατρικό του έργο «Ω τι κόσμος μπαμπά» γραμμένο σε μια τραχιά περίοδο της ελληνικής ιστορίας εξακολουθεί να παραμένει διαχρονικό και επίκαιρο, και για το περιεχόμενό του, αλλά και για τη μοντέρνα γραφή του.Πρωτοπαίχθηκε το καλοκαίρι του 1973 στη Θεσσαλονίκη για εννέα μόνο παραστάσεις πριν το κατεβάσει η χούντα του Ιωαννίδη. Σε αυτό το έργο ο Μουρσελάς εστιάζει στο σαθρό πολιτικό σύστημα που κατέστρεψε μεταπολεμικά τη χώρα. Τα κατευθυνόμενα ΜΜΕ, η αλλοίωση των ανθρωπίνων σχέσεων, το κυνήγι του εύκολου πλουτισμού είναι μερικά από τα θέματα που θίγονται με αιχμηρό αλλά ιδιαίτερα χιουμοριστικό τρόπο. Σε αυτό το τοξικό μετεμφυλιακό περιβάλλον θέλουν να μας ξαναγυρίσουν, δια της βίας αν χρειαστεί, από την αναμορφωτική «πολιτιστική» αντίληψη του οποίου εμπνέονται και σήμερα οι νοσταλγοί εκείνης της περιόδου, οι κληρονόμοι του σκοταδισμού και οι πάσης φύσεως εθνοπαράφρονες και «ιερολοχίτες» της πόλης.
*Ο Τριαντάφυλλος Τρανός διδάσκει στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ
