Όλοι έχουμε ακούσει την μητέρα μας, στην παιδική μας ηλικία, να μας λέει να πλένουμε τα χέρια μας πριν το φαγητό, γιατί από το παιχνίδι τα χέρια μας είναι «γεμάτα μικρόβια».
Οι περισσότεροι από εμάς στο άκουσμα της λέξης μικρόβια, σκεφτόμαστε τις χειρολαβές στα λεωφορεία, δημόσιες τουαλέτες, ανθρώπους να φτερνίζονται και διάφορα άλλα παραδείγματα που μας οδηγούν να συσχετίσουμε την λέξη «μικρόβιο» με την λέξη «ασθένεια», και σίγουρα η σχέση δεν απέχει πολύ από την πραγματική. Για την ακρίβεια περιγράφει ακριβώς την μισή σχέση των μικροβίων με τις ασθένειες, αυτήν που τα μικρόβια προσβάλλουν με επιβλαβή τρόπο την υγεία μας.
Δείτε όμως και την άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος, υπάρχουν μικρόβια/μικροοργανισμοί που μας προστατεύουν από ασθένειες (και φυσικά ΔΕΝ μιλάμε για τα μικρόβια που βρίσκονται στους χώρους που προαναφέρθηκαν), ενώ συμβάλουν στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου μας, την παραγωγή απαραίτητων βιταμινών, την καλύτερη πνευματική λειτουργία μέχρι και στην βελτίωση της ψυχολογίας μας.
Εξάλλου η λέξη «μικρόβιο» σημαίνει «μικρός ζωντανός οργανισμός», τόσο μικρός που δεν είναι ορατός με γυμνό μάτι.
Έτσι μπορούμε να διαχωρίσουμε τα μικρόβια σε δύο κατηγορίες:
-Τα «κακά μικρόβια» τα οποία είναι όλοι οι μικροοργανισμοί (βακτήρια, ιοί, μύκητες) οι οποίοι είναι επιβλαβής για την υγεία μας και
-Τα «καλά μικρόβια» τα οποία είναι κυρίως βακτήρια και βοηθούν στην διατήρηση της υγείας μας
Σε έναν οργανισμό συμβιώνουν μαζί του και καλά και κακά μικρόβια, και όταν αυτός ο οργανισμός είναι υγιής οι «καλοί» αυτοί μικροοργανισμοί είναι περισσότεροι από τους «κακούς», προστατεύοντας έτσι την υγεία του ανθρώπου.
Το μικροβιακό φορτίο κάθε ανθρώπου θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι είναι η ποσότητα των μικροοργανισμών που παρασιτούν – συμβιώνουν στο σώμα του, και όταν τα καλά και τα κακά μικρόβια βρίσκονται σε σωστές ποσοτικές αναλογίες βοηθούν στην διατήρηση της υγείας.
Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί κατοικούν στο ανθρώπινο έντερο, ενώ οι πρώτοι από αυτούς εισέρχονται στο σώμα μας μέσω του μητρικού γάλακτος κατά τον θηλασμό.
Σε ποιους μικροοργανισμούς εκτίθεται το βρέφος εξαρτάται αποκλειστικά από το μικροβιακό φορτίο της μητέρας, ενώ αργότερα όσο το βρέφος μεγαλώνει, η έκθεση στο περιβάλλον καθώς και η διατροφή του, μπορούν να καθορίσουν το μικροβιακό του φορτίο ώστε να είναι ωφέλιμο για την υγεία του ή να δημιουργηθούν συνθήκες ώστε να υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος για ασθένεια.
Έτσι τώρα μπορούμε να δούμε τα «καλά» και τα «κακά» μικρόβια ως συμβιωτικά (δηλαδή αυτά που ζουν στο σώμα μας και προάγουν την υγεία του) και τα παθογόνα (αυτά που προάγουν την ασθένεια)
Σε ένα υγιές άτομο, τα παθογόνα και τα συμβιωτικά συνυπάρχουν με ισορροπία και χωρίς προβλήματα. Αν όμως αυτή η ισορροπία διαταραχθεί το σώμα γίνεται πιο ευαίσθητο σε ασθένειες.
Οι λόγοι οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν διαταραχή αυτής της ισορροπίας είναι:
Κάποια μολυσματική ασθένεια
Κακή διατροφή
Υπερβολικό άγχος
Κάπνισμα
Υπέρμετρη χρήση αντιβιοτικών (τα οποία μαζί με τους παθογόνους μικροοργανισμούς σκοτώνουν και τους συμβιωτικούς)
Ή χρήση άλλων φαρμάκων που καταστρέφουν τα βακτήρια
Τι είναι λοιπόν τα προβιοτικά;
Προβιοτικά = προ + βίος
στα λατινικά η λέξη «προ» συμαίνει υπέρ και βίος ή ζωή. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η λέξη προβιοτικό σημαίνει ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΖΩΗΣ.
Είναι ζωντανά βακτήρια – μικρόβια που βρίσκονται στις κοιλότητες του σώματος μας όπως το στόμα, τους αεραγωγούς (μύτη), το αιδοίο στις γυναίκες, στο σάλιο αλλά κυρίως στο έντερο μας. Τα προβιοτικά ζουν μαζί μας, πάνω και μέσα στο σώμα μας, και βοηθούν την σωστή και ομαλή λειτουργία πολλών οργανικών συστημάτων του σώματος μας.
Με ποιο τρόπο τα προβιοτικά βοηθάνε το ανθρώπινο σώμα;
Τα προβιοτικά που ζουν στο έντερό μας αριθμούν μερικά εκατομμύρια σε πληθυσμό και συμβάλουν στην διατήρηση της υγείας καθώς και στην αντιμετώπιση της ασθένειας.
Τα προβιοτικά συμβάλουν στην υγεία του σώματος αφού:
Βοηθάνε την πέψη των τροφών
Ρυθμίζουν την λειτουργία της όρεξης (αίσθημα πείνας και κορεσμού)
Συμβάλουν στην ανοσολογική απόκριση (λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος)
Λειτουργούν ομοιοστατικά σε διάφορες λειτουργίες του σώματος (π.χ. ρυθμίζουν τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος αφού επηρεάζουν την απορρόφηση της)
Ενώ προστατεύουν και από διάφορες ασθένειες όπως:
Την καρδιαγγειακή νόσο
Αναπνευστικές νόσους
Το μεταβολικό σύνδρομο
Συμβάλουν στην διατήρηση της ψυχικής και διανοητικής υγείας
Τον καρκίνο
Από ασθένειες του εντέρου
Από ασθένειες του ήπατος και από ασθένειες των νεφρών
Επιπλέον έχουν προστατευτική δράση ενάντια:
Σε αλλεργίες
Την ρευματοειδή αρθρίτιδα
Την πίεση του αίματος
Την κατάθλιψη και το άγχος
Ενώ έρευνες δείχνουν ότι βοηθούν στην απώλεια βάρους
Πως συμβάλουν στην διατήρηση της υγείας;
Πολλά διαφορετικά βακτήρια κατοικούν μέσα στον πεπτικό μας σωλήνα και κυρίως στο έντερό μας, έτσι η δράση των προβιοτικών ορίζεται από το είδος του βακτηρίου.
Οι βασικές λειτουργίες των προβιοτικών είναι:
Αντίσταση στους παθογόνους μικροοργανισμούς/μικρόβια: διατηρούν ή αποκαθιστούν την μικροβιακή ισορροπία του εντέρου μειώνοντας την εισβολή και μόλυνση του από παθογόνους μικροοργανισμούς. Αποτρέπουν τις ευκαιριακές λοιμώξεις και λειτουργούν προστατευτικά για τον εντερικό βλενογόνο, αφού σε περίπτωση μόλυνσης μπορούν να μεταβάλλουν άμεσα το τοπικό περιβάλλον μέσω της έκκρισης λιπαρών οξέων βραχέας αλύσου(SCFA), γαλακτικού οξέος, βακτηριοσίνης και αντιδραστικά είδη οξυγόνου για την αναστολή της ανάπτυξης παθογόνων οργανισμών.
Παραγωγή διατροφικών στοιχείων: Ορισμένα είδη μικροβίων του εντέρου συμβάλλουν στη διαθεσιμότητα και παραγωγή βιταμινών και των SCFA. Η βιταμίνη Κ, η βιταμίνη Β12, η πυριδοξίνη, η βιοτίνη, το φολικό, το νικοτινικό οξύ και η θειαμίνη μπορούν να παραχθούν όλα από τους μικροοργανισμούς του εντέρου.
Συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος: Τα προβιοτικά έχουν αποδειχθεί ότι έχουν ποικίλες επιδράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα. Μερικά είδη προβιοτικών μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως ανοσοδιεγερτικά (δηλ. προ-φλεγμονώδη) και χαρακτηρίζονται από την ικανότητά τους για την επαγωγή της ανοσίας του κυττάρου IL-12 και του φυσικού φονιά (NK) [93]. Άλλα είδη κατηγοριοποιούνται ως ανοσορυθμιστικά (δηλαδή, αντιφλεγμονώδη) λόγω της ικανότητάς τους να επάγουν IL-10 και ρυθμιστικές Τ-κυτταρικές οδούς [94]. Η συνολική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα εξαρτάται από το είδος ή τα στελέχη των προβιοτικών, με δράση ως προ-φλεγμονώδη και άλλα ως αντιφλεγμονώδη μέσα.
Βελτίωση των προσμείξεων: Ορισμένα προβιοτικά μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο από την κατάποση επικίνδυνων ενώσεων. Για παράδειγμα, το Pedicococcus pentosaecus διαλύει τις φουμονισίνες, μία ομάδα μυκοτοξινών που παράγονται από μύκητες, οι οποίoi βρίσκονται σε μεγάλη ποικιλία καλλιεργειών
Ξενοβιοτικός και μεταβολισμός φαρμάκων: Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ο μικροβιακός μεταβολίτης του εντέρου p-κρεσόλη μπορεί να μειώσει την ικανότητα του ήπατος να μεταβολίζει την παρακεταμόλη εξαιτίας της ανταγωνιστικής αναστολής των ηπατικών σουλφοτρανσφερασών. Ο ρόλος των προβιοτικών του εντέρου στο μεταβολισμό των φαρμάκων και των ξενοβιοτικών ουσιών θα μπορούσε να συμβάλει στις θεραπευτικές επιλογές για διάφορες συνθήκες στο μέλλον. Επιπλέον, υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που δείχνουν ότι η διατροφή και οι περιβαλλοντικοί χημικοί ρύποι μπορούν να επηρεάσουν την βακτηριακή λειτουργία του εντέρου (μεταγραφή, μεταβολισμός κ.λπ.) και μπορεί κατά συνέπεια να επηρεάσουν την υγεία του ξενιστή μέσω επαγωγής μιας προ-φλεγμονώδους απόκρισης εντός του εντέρου.
Συμβάλλουν στον μεταβολισμό των χολικών οξέων: Έχουν βρεθεί ορισμένα είδη μικροβίων του εντέρου – όπως το Bacteroides intestinalis διασπά και αφυδατώνει τα πρωτογενή χολικά οξέα και τα μετατρέπει σε δευτερογενή χολικά οξέα. Τα δευτερογενή χολικά οξέα μπορούν να αναστείλουν τη βλάστηση του σπορίου Clostridium difficile και επομένως να καταστείλει την φυτική ανάπτυξη του C. Difficile (Κλωστηρίδιο το δύσκολο, παθογόνο βακτήριο)
Πως μπορεί η διατροφή να επηρεάσει το «προβιοτικό» φορτίο του εντέρου;
Εκτός από τα γονίδια, το περιβάλλον και τη χρήση φαρμάκων, η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό των ειδών και της ποσότητας των μικροβίων που ζουν στο παχύ έντερο.
Μια δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες επηρεάζει ιδιαίτερα τον τύπο και την ποσότητα των προβιοτικών του εντέρου. Οι φυτικές ίνες διασπώνται και ζυμώνονται μόνο από ένζυμα που παράγουν κάποια προβιοτικά. Αποτέλεσμα αυτής της ζύμωσης είναι η παραγωγή λιπαρών οξέων βραχέας αλύσου (SCFA), αυτά μειώνουν το pH του εντέρου, το οποίο με τη σειρά του καθορίζει τον τύπο της μικροχλωρίδας που θα επιβιώσει σε αυτό το όξινο περιβάλλον. Το χαμηλό pH περιορίζει την ανάπτυξη ορισμένων παθογόνων βακτηρίων όπως το Clostridium difficile. Οι έρευνες λένε ότι τα λιπαρά οξέα βραχέας αλύσου προκαλλούν διέγερση της δραστηριότητας των ανοσοκυττάρων, προστατεύοντας έτσι από τον καρκίνο του εντέρου, ενώ βοηθούν στην διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης και χοληστερόλης στο αίμα.
Τρόφιμα πλούσια σε αυτές τις φυτικές ίνες ονομάζονται καμιά φορά και πρεβιοτικά επειδή δρούν ως τροφή για την εντερική μικροβιακή μας χλωρίδα.
Τρόφιμα πλούσια σε πρεβιοτικές ίνες είναι : σκόρδο, κρεμμύδια, πράσα, σπαράγγια, αγκινάρες, πράσινη πικραλίδα, μπανάνες και φύκια.
Γενικά, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα φασόλια και τα δημητριακά ολικής αλέσεως όπως το σιτάρι, η βρώμη και το κριθάρι είναι όλες καλές πηγές πρεβιοτικών ινών.
Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε προβιοτικά;
Οι τρόποι για να πάρεις περισσότερα προβιοτικά βακτήρια είναι είτε από την διατροφή σου είτε από συμπληρώματα διατροφής. Τρόφιμα τα οποία έχουν υποστεί ζύμωση είναι οι καλύτερες πηγές προβιοτικών.
Οι καλύτερες πηγές μέσω της διατροφής είναι:
Το γιαούρτι, το ζωντανό γιαούρτι, και είναι αυτό που ανεβάζει την θρεπτική τους αξία, μέσω της περιεκτικότητας του σε προβιοτικά. Κοιτάξτε στην συσκευασία να αναγράφεται «ζωντανή και ενεργή καλλιέργεια γιαουρτιού»
Το Κεφίρ
Η μαύρη σοκολάτα
Το τσάι Kombucha
Το ξινολάχανο
Οι μαύρες ελιές
Οι πίκλες
Τα τυριά
Πατενταλάκης Ηλίας, Διατροφολόγος – Διαιτολόγος, πτυχιούχος Αλεξάνδρειου Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, Massage Therapist & Αρωματοθεραπεία, Κρήτης 15, Ανάληψη, τηλέφωνο: 2311263357 & 6944613002
Email: [email protected]
Ιστοσελίδα: www.healthplusone.gr
