Αφιέρωσε μια ζωή στη μελέτη της ποίησης και των καλών τεχνών και παρότι έμεινε στην ιστορία ως αυτός που συντροφεύσε και συντροφεύει παιδιά με τις ιστορίες του, έγινε γνωστός χάρη στα υπέροχα ερωτικά ποιήματα τα οποία έγραψε στο ξεκίνημα της λαμπρής και γεμάτης φαντασία πορείας του. Στις 16 Μαίου του 1703, στο πανέμορφο Παρίσι, έκλεισε τα μάτια του ο μεγάλος Σαρλ Περό. Και δυστυχώς γι αυτόν δεν βρέθηκε καμία πριγκίπισσα να τον φιλήσει και να του τα ανοίξει….
Γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας του Παρισιού, ο Σαρλ Περό ήταν το έβδομο παιδί του Πιέρ Περό και της Πακέτ Λε Κλερκ. Πήγε στα καλύτερα σχολεία της εποχής και σπούδασε νομική πριν μπει στην υπηρεσία του κράτους ως υπάλληλος, συγκεκριμένα ως υπεύθυνος των βασιλικών κτηρίων, ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα και ενός εκ των μεγαλύτερων αδελφών του. Παρόλα αυτά ο Περό δείχνοντας πρόωρη έφεση για τον στίχο, σε συνεργασία με τ’ αδέλφια του, αρχίζει να εξιστορεί με διασκεδαστικό τρόπο την μυθική καταγωγή του μπουρλέσκ στο έργο του “Τα Τείχη της Τροίας”. Θα συνεχίσει με την ερωτική ποίηση και τον μανιερισμό, συνθέτοντας το “Πορτρέτο της Ίριδας”, τον “Διάλογο του Έρωτα και της Φιλίας”, τον “Καθρέφτη ή Μεταμόρφωση του Orante” και το “Δικαστήριο του Έρωτα”.
Υπάρχει όμως και η ζωη του υπαλλήλου. Το 1663 γίνεται ανώτερος υπάλληλος του υπουργού Οικονομικών του Λουδοβίκου ΙΔ΄ Κολμπέρ, και αρχίζει έτσι την κοινωνική του άνοδο στα αξιώματα της αυλής, με απόγειο την είσοδό του, τον Δεκέμβριο του 1671, στη Γαλλική Ακαδημία των Γραμμάτων και των Τεχνών. Κατά πρόταση του θα υιοθετηθούν στην Ακαδημία διάφορες μεταρρυθμίσεις. Θα ασχοληθεί επίσης με τις Ακαδημίες της Ζωγραφικής και της Γλυπτικής, των Επιστημών και της Αρχτεκτονικής, συμμετέχει στις συζητήσεις για την σχεδιαζόμενη πρόσοψη του Λούβρου, μέχρι που να γίνει πρύτανης της Ακαδημίας με αυξημένα εισοδήματα. Κάποια στιγμή ο υπουργός Κολμπέρ πεθαίνει και ο Περό καθαιρείται από τη θέση του.
Μπορεί ο Περό να έμεινε γνωστός για άλλα έργα του αλλά ήδη από το πρώτο «Τα Τείχη της Τροίας», αφήνουν τη δικιά τους σφραγίδα σε αυτό που προαναφέραμε, το μπουρλέσκ, όπου μπουρλέσκ αυτό που λέμε, η απίστευτη, η εξωπραγματική κωμική κατάσταση, που συνόδεψε την τέχνη και την συνοδεύει μέχρι σήμερα χωρίς να γίνεται χυδαία.
«Διαμάχη των Παλαιών και των Νέων»
Ο Σαρλ Περό έμελλε να αφήσει τη σφραγίδα του και αλλού. Μέλος, όπως είπαμε της Γαλλικής Ακαδημίας, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη φιλολογική διαμάχη αναφορικά με την υπεροχή αρχαίων και νεότερων συγγραφέων, όταν το 1687 διάβασε το ποίημα του «Ο αιώνας του Μεγάλου Λουδοβίκου». Το ποίημα αποτέλεσε την αφορμή για την αποκαλούμενη «Διαμάχη των Παλαιών και των Νέων». Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής Αναγέννησης ήταν το να επαινεί τις πρόσφατες, για την εποχή, ανακαλύψεις και τα επιτεύγματα ως μέσο για να διεκδικήσει την ανεξαρτησία του τότε σύγχρονου πολιτισμού από τους “θεσμούς” και τη σοφία που κληρονόμησε από τον κλασσικό κόσμο κυρίως την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη. Από τα πρώτα χρόνια του δέκατου έκτου αιώνα, ένας από τους σημαντικότερους συλλογισμούς που χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό, από τους πιο επιφανείς ανθρωπιστές, όπως οι François Rabelais, Girolamo Cardano, Jean Bodin και άλλοι, ήταν ότι οι ” τρεις μεγαλύτερες εφευρέσεις των τότε μοντέρνων καιρών,” όπως ονομάστηκαν και συγκεκριμένα – το τυπογραφείο, τα πυροβόλα όπλα, και η ναυτική πυξίδα -. που μαζί επέτρεψαν στους μοντέρνους να επικοινωνούν, να ασκούν εξουσία, και να ταξιδεύουν σε αποστάσεις μακρινές, ήταν ανακαλύψεις που ουδέποτε φαντάστηκε ο αρχαίος κόσμος. Οι τρεις αυτές ανακαλύψεις ήταν τα λεγόμενα μεγάλα χαρτιά των μοντέρνων όταν η διαμάχη ξέσπασε στη γαλλία και χρησιμοποιούνταν πάντοτε για να τονίσουν την ανωτερότητα της σύγχρονης εποχής επί του κλασσικού κόσμου της αρχαιότητας.
Στη διαμάχη αυτή, ο Περό, που ήδη είχε ανάψει τη φωτιά με το ποίημα «Ο αιώνας του Μεγάλου Λουδοβίκου», έλαβε μέρος με ένα μεγάλο όπλο, το τετράτομο έργο του «Παραλληλισμοί των Παλαιών και των Νέων» υποστηρίζοντας την υπεροχή των νέων και τοποθετώντας σε υψηλότερη θέση τους συγχρόνους του συγγραφείς, όπως τον Μολιέρο και τον Φρανσουά ντε Παλέρμπ, από τους αρχαίους κλασικούς Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς. Βασικός του αντίπαλος σ’ αυτή τη διαμάχη ήταν ο Νικολά Μπουαλώ – Ντεπρώ.
Ο Fontenelle ακολούθησε γρήγορα υποστηρίζοντας του μοντέρνους ισχυριζόμενος πως το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα επιτρέπει στον άνθρωπο να ξεπεράσει σε γνώση τους αρχαίους. Στα πρώτα χρόνια του επόμενου αιώνα Marivaux θέτει τον εαυτό του στην πλευρά των μοντέρνων εγκαθιδρύοντας ένα νέο είδος θεάτρου άγνωστο, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, στους αρχαίους, την λεγόμενη αισθηματική κομεντί (Comédie larmoyante). Σε αυτό το είδος, η επικείμενη τραγωδία επιλύεται στο τέλος, ανάμεσα σε συμφωνίες και τις πλημμύρες των δακρύων. Ο Jean Racine στάθηκε στην απέναντι πλευρά με τους αρχαίους δηλαδή.
Η Φιλονικία των Αρχαίων και των Μοντέρνων ήταν ουσιαστικά το κάλυμμα βαθύτερων διαφωνιών. Ουσιαστικά έχουμε τη σύγκρουση της προόδου με την αυθεντία που ουσιαστικά έφθασε σε σημείο επαναξιολόγησης και εκ νέου έρευνας ακόμη και κλασσικών κειμένων όπως η Αγία Γραφή. Η επίθεση στην αρχή της λογοτεχνικής κριτικής αναλογούσε ουσιαστικά στην αύξηση της επιστημονικής έρευνας, την ίδια ακριβώς στιγμή που η κριτική των Μοντέρνων στην αυθεντία ετοίμαζε το έδαφος για μια μεταγενέστερη κριτική έρευνα και επαναπροσδιορισμό στα συστήματα της πολιτικής και της θρησκείας. Καταπιάνεσαι με τον συγγραφέα της Ωραίας Κοιμωμένης και συνειδητοποιείς πως είναι μπλεγμένος, χαριτολογώντας το λέω, σε μία διαμάχη που άλλαζε έναν κόσμο. Τον κόσμο της εποχής του.
Τα πρώτα παραμύθια
Ο Σαρλ Περό, ο οποίος στο μεταξύ έχει παντρευτεί και αποκτήσει τέσσερα παιδιά αποφασίζει να βγει στη σύνταξη. Μετά το θάνατο της νεαρής συζύγου του αφιερώνεται στη θρησκευτική ποίηση, ενώ μέσα απ’ αυτόν τον αναβρασμό της διαμάχης μοντέρνων και κλασσικών απορρέουν και τα πρώτα παραμύθια. Τα παραμύθια θεωρούνται τότε ως νέο λογοτεχνικό είδος με καινούργια φόρμα που η αρχαιότητα δεν πρόσεφερε κανένα ισοδύναμό της. ‘Εμμετρες νουβέλες στην αρχή (Griselidis, 1691, Οι Γελοίες Ευχές, 1693, η Γαϊδουρόγουνα, 1694), που αναζητούν την έμπνευσή τους είτε σε αρχαίους μύθους και προοδευτικά στο φολκόρ -που οι ρίζες του χάνονται βαθιά στο χρόνο και στο χώρο-, κερδίζουν κοινό και επιτυχία και προετοιμάζουν τις Νεράιδες και τις Ιστορίες ή τα Παραμύθια του Παρελθόντος (τη συλλογή των οκτώ, γνωστών πια σε όλους, παραμυθιών σε πρόζα, στην οποία δεν περιλαμβανόταν στην πρώτη έκδοση του 1697 η έμμετρη Γαϊδουρόγουνα). Τα παραμύθια αυτά μεταφρασμένα διαδίδονται σε ολόκληρη την Ευρώπη και κάνουν διάσημο τον συγγραφέα τους. Τον Perrault απασχόλησε, μέσα στο πνεύμα αυτής της ανερχόμενης αστικής τάξης στην οποία ανήκει, η επινόηση μιας λογοτεχνίας που δεν θέλει πια να προορίζεται κυρίως για τα παιδιά των βασιλιάδων -ας μην ξεχνάμε ότι τα νέα παραμύθια της Γαλάζιας Βιβλιοθήκης γεννιούνται στο παλάτι από τις πρώτες κυρίες της αριστοκρατίας-, τη θέλει για όλα τα παιδιά, αρχίζοντας απ’ τα δικά του. Κάπως έτσι, γεννιέται η συλλογή παραμυθιών για παιδιά, που περιλαμβάνονται στις «Ιστορίες της μαμάς μου της χήνας» του 1697, που τα έγραψε για τη διασκέδαση των παιδιών του και που έφεραν στη λογοτεχνία τη μόδα των «παραμυθιών». Ανάμεσα σ’ αυτά περιλαμβάνονται «Η Κοκκινοσκουφίτσα», «Η Σταχτοπούτα», «Ο Παπουτσωμένος Γάτος», «Η Ωραία Κοιμωμένη», «Ο Κυανοπώγων», «Ο Κοντορεβιθούλης» κ. ά. Σας το είπαμε και νωρίτερα. Ο Περό, εκτός από τις ιστορίες που γεννά ο ίδιος ανατρέχει στο παρελθόν απ’οπου αντλεί χρήσιμα στοιχεία και μύθους τους οποίους ας πούμε πως διασκευάζει με στόχο την παρουσίαση μιας νέας εκδοχής.
Ο παπουτσωμένος γάτος είναι λαϊκό παραμύθι, το οποίο περιλαμβανόταν στην πρώτη έκδοση της συλλογής παραμυθιών «Παιδικά και Οικιακά Παραμύθια- Kinder- und Haus-Märchen» των αδελφών Grimm του 1812. Ωστόσο ήδη στην δεύτερη έκδοση της συλλογής το 1819 είχε αφαιρεθεί. Οι ρίζες του παραμυθιού είναι ωστόσο παλαιότερες και πιθανότατα να προέρχεται από την Ιταλία. Η παλαιότερη γνωστή εκδοχή είναι καταγεγραμμένη από τον Giovanni Francisco Straparola ως μία από τις συνολικά 75 ιστορίες της συλλογής του «Οι διασκεδαστικές νύχτες- Le piacevoli notti».
Η εκδοχή του Περό στην Κοκκινοσκουφίτσα, ήταν πολύ πιο σύντομη από τη μεταγενέστερη και πιο διαδεδομένη των αδελφών Γκριμ. Η έμμεση αναφορά του συγγραφέα στα πρώτα αισθηματικά σκιρτήματα των εφηβικών χρόνων – σε μια εποχή αυστηρών ηθών – φαίνεται και από το ηθικό δίδαγμα που ο ίδιος ο Περό σημείωσε στο τέλος της ιστορίας. Τα παραμύθια από τις “Ιστορίες της μαμάς Χήνας”, επομένως και η “Κοκκινοσκουφίτσα” μεταφράστηκαν πολλές φορές στην αγγλική γλώσσα με διαφορές τελείως δευτερεύουσας σημασίας (π.χ. αν η Κοκκινοσκουφίτσα πήγε στη γιαγιά της κέικ ή κρέμες). Ας διαβάσουμε όμως το δίδαγμα του Περό στο φινάλε του παραμυθιού σε ελληνική μετάφραση που με τη σειρά της βασίζεται σ’ εκείνη του Άντριου Λανγκ, που γράφτηκε το 1889.
Οι συμβολισμοί
“Τα παιδιά, ειδικά οι όμορφες, καλοθρεμμένες κυρίες, δεν θα έπρεπε να μιλούν με τους ξένους, γιατί αν έκαναν κάτι τέτοιο, μπορούν εξίσου να γίνουν γεύμα για το λύκο. Λέω, “λύκος”, όμως υπάρχουν διαφορετικά είδη λύκων. Υπάρχουν επίσης εκείνοι, οι οποίοι είναι γοητευτικοί, ήσυχοι, ευγενικοί, λιτοί, αυτάρεσκοι και γλυκείς, οι οποίοι κυνηγούν νεαρές γυναίκες στο σπίτι και στους δρόμους. Και δυστυχώς, είναι εκείνοι οι ευγενικοί λύκοι, οι οποίοι είναι οι πιο επικίνδυνοι απ’ όλους μας”.
Συμβολισμούς φύτεψε ο Περό και στη Σταχτοπούτα, σύμφωνα όμως με την σύγχρονη ψυχανάλυση. Πολλές φορές τονίζεται ότι ο τάδε ήθελε να πει αυτό, η να καταδείξει εκείνο. Το ζητούμενο είναι κατά πόσο το έκανε για το λόγο αυτό ή τελικά μεταγενέστεροι αναλυτές προσπάθησαν να βρουν κρυμμένα μυστικά μιας εποχής που λόγω των ηθών και των σχετικών απαγορεύσεων έμελλε να μείνουν ανομολόγητα από τους ίδιους τους συγγραφείς. Στην ”Σταχτοπούτα” αρχικά το γοβάκι ήταν από γούνα, ενώ στην συνέχεια ο Περό αντικατέστησε την λέξη με μια ομόηχη της που σημαίνει γυαλί (vair). Το γυάλινο γοβάκι έχει μαγικές ιδιότητες, καθώς στην Αλχημεία το γυαλί συμβολίζει την πνευματική τελειότητα, τη λάμψη, την καθαρότητα και τη διαύγεια. Το γυαλί ως εύθραυστο υλικό που μπορεί να εκραγεί κάτω από την πίεση, υποδηλώνει ότι ακόμα και οι καλοί χαρακτήρες όπως η ”Σταχτοπούτα” μπορούν να εκραγούν. Eίναι διάφανο και περνάει το φως μέσα του, είναι το ίδιο μεταλλαγμένο και παραμορφωμένο και δείχνει σε ποιο πόδι ταιριάζει η γνώση, η μεταμόρφωση, με άλλα λόγια τις αιώνιες αλήθειες που μένουν διαχρονικές πάντα. Συμβολίζει την θηλυκότητα, ενώ η τελετουργία με τον πρίγκιπα που της φορά το γοβάκι υποδηλώνει αρραβώνα. Τελικά το γεγονός ότι χάνει το γοβάκι καθίσταται σημαντικό προκειμένου να δείξει τα εσωτερικά ψυχικά στοιχεία του χαρακτήρα της που η μητριά και οι αδερφές της δεν τις επέτρεπαν τόσο καιρό να δείξει.
Στην Ωραία Κοιμωμένη μια μάγισσα καταριέται μια βασιλοπούλα να τρυπήσει το δάχτυλό της από μια ρόκα μόλις γίνει 15 χρονών και να πέσει σε βαθύ ύπνο. Ο πατέρας της εξαφανίζει όλες τις ρόκες από το βασίλειο, ωστόσο η πριγκίπισσα βρίσκει μια γριά να γνέθει σε ένα δωμάτιο και η κατάρα πραγματοποιείται. Εκατό χρόνια μετά ένας πρίγκιπας φιλά την κοπέλα και της ξαναδίνει ζωή. Τι σημαίνει: Ας δούμε μεταγενέστερες ερμηνείες. Τα παραμύθια που έχουν κεντρικό θέμα τους μια μεγάλη περίοδο παθητικότητας (όπως ο παρατεταμένος ύπνος στον οποίο πέφτει η Ωραία Κοιμωμένη) είχαν ως στόχο να να καταλάβει το παιδί ότι ως έφηβος ίσως περάσει μια ανενεργό φάση. Μαθαίνει όμως ότι τα πράγματα εξακολουθούν να εξελίσσονται. Ακόμη και αν η περίοδος ηρεμίας μοιάζει σαν να πρόκειται να κρατήσει εκατό χρόνια, στο τέλος τα πράγματα θα αλλάξουν. Η ρόκα: Η ρόκα που ματώνει το χέρι του κοριτσιού συμβολίζει την είσοδο στην εφηβεία. Σε αυτό το σημείο οι φροϊδικοί συμβολισμοί αφθονούν στην ιστορία. Καθώς η βασιλοπούλα πλησιάζει στο μοιραίο δωμάτιο (με την γριά που γνέθει), πρέπει να ανέβει μια κυκλική σκάλα η οποία, όπως και στα όνειρα, αντιπροσωπεύει την ερωτική. Στην κορυφή της σκάλας βρίσκεται ένα κλειδωμένο δωμάτιο. Το γύρισμα του κλειδιού στην κλειδαριά της πόρτας που οδηγεί στο δωμάτιο με τη γριά και τη ρόκα συμβολίζει τη σχέση. Ο ύπνος: Στη διάρκεια του μακροχρόνιου ύπνου της, η ομορφιά της ηρωίδας είναι παγερή, υπάρχει δηλαδή η απομόνωση του ναρκισσισμού. Σε αυτή την κατάσταση δεν υπάρχει καμία οδύνη αλλά και καμία γνώση ή κανενός είδους συναίσθημα. Η «απόσυρση» είναι μια δελεαστική αντίδραση στις εντάσεις τις εφηβείας αλλά οδηγεί σε μια κατάσταση που μοιάζει με θάνατο όταν τη χρησιμοποιούμε ως διαφυγή από τις δυσκολίες της ζωής. Ο κόσμος ζωντανεύει μόνο για το άτομο που αφυπνίζεται γι αυτόν. Ο πρίγκιπας: Το φιλί του πρίγκιπα λύνει τα μάγια του ναρκισσισμού και αφυπνίζει τη θηλυκότητα της βασιλοπούλας. Η ένωσή τους συμβολίζει την ωριμότητα, δηλαδή όχι απλώς την αρμονία με τον εαυτό μας αλλά και με τον άλλον
Αφού έδωσε στο έργο του την αρχική ώθηση, εναποθέτει σε άλλους την φροντίδα να το συνεχίσουν, εκμεταλλευόμενοι ένα είδος που ξαφνικά έγινε δημοφιλέστατο ύστερα από την επιτυχία του δικού του βιβλίου. Ο Perrault μεταφράζει από τα λατινικά, μεταξύ άλλων τους εκατό μύθους του Falrne, αποκτά το προνόμιο για μια έκδοση των Διαφόρων Έργων του, συντάσσει τα Απομνημονεύματά του, γράφει τη σάτιρα του Πλαστού ωραίου πνεύματος, την ίδια τη χρονιά του θανάτου του. Πέθανε στην κατοικία του, στις 16 Μαΐου του 1703
