Το «σπίτι της χανούμισσας», ένας αστικός μύθος στηριγμένος σε σπαράγματα μνήμης –αφού η ιδιοκτήτρια ήταν ντονμές (εξισλαμισμένη Εβραία)–, νεοκλασικό κτίριο κηρυγμένο διατηρητέο, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα απόκεντρο, όρθιο ερείπιο αλλά ανθεκτικό και στους σεισμούς, κυκλωμένο από μύθους και αδιαφορία, με ιστορία καταχωνιασμένη σε βιβλιοθήκες και υπομνήματα αρχιτεκτόνων, ήταν το νεοκλασικό κτίριο στη Λεωφόρου Στρατού με Σαρανταπόρου που έκαψε η φασιστική ορδή στη διάρκεια του προχθεσινού συλλαλητηρίου.
Πολλοί Θεσσαλονικείς ανακαλούν τις τελευταίες ώρες μνήμες από σκιές «ιδιοκτητών» του ή των τολμηρών που συνέχισαν να το κατοικούν για λίγο μετά τους σεισμούς του 1978, όταν κρίθηκε κατεδαφιστέο, για να σωθεί στη συνέχεια (1982) ως διατηρητέο.
Το κτίριο αυτό χτίστηκε για μια γυναίκα, της οποίας η φλογερή ιστορία διασώθηκε μόνο στα έντυπα της γραφειοκρατίας του δημοτολογίου, αλλά σίγουρα ήταν πολύ ξεχωριστή περσόνα αφού μέχρι το 1941, που πέθανε, παντρεύτηκε τρεις ξεχωριστούς άντρες.
Για τα μάτια της Χαζίζ Νιχάλ Ναζιφέ
Τέλη του 19ου αιώνα η περιοχή ήταν εκτός των τειχών και στην ανατολική πλευρά είχε κατασκευαστεί άλλη μία λεωφόρος -όπως η αντίστοιχη των Εξοχών- η οποία εκκινούσε από το σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Γ΄ Σώμα Στρατού.
Το κτίριο που κάηκε ανήκε στη Χαζίζ Νιχάλ Ναζιφέ, η οποία είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη και παντρεύτηκε κατά σειρά με τους Σουκρί Μπέη, πασά του Γεντί Κουλέ, Μουσταφά Εφέντη, γενικό εισαγγελέα Θεσσαλονίκης (1899), και Ταφίκ Χαλίλ ή Χαλίλοβιτς (1918). Χτίστηκε γι’ αυτήν από τον δεύτερο άντρα της.
Ο αρχιτέκτονας είναι άγνωστος και το μόνο που γνωρίζουμε είναι πως το κομμάτι της Σαρανταπόρου κατασκευάστηκε με την επίβλεψη του Βούλγαρου Μαστόρ Γιοβάνος.
Οταν η Χαζίζ αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα (1935-36), νοίκιασε χώρους του αρχοντικού σε εβραϊκές, ελληνικές και ιταλικές οικογένειες.
Μετά τον θάνατό της το κτίριο πέρασε στο Ελληνικό Δημόσιο, στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, αλλά ήταν και αντικείμενο διεκδίκησης από ιδιώτες.
Η «Εφ.Συν.» επικοινώνησε χθες με τον πρύτανη Αχιλλέα Ζαπράνη, ο οποίος δεν ήταν έτοιμος να απαντήσει σχετικά με το ιδιοκτησιακό και την τύχη των δικαστικών διεκδικήσεων, υποσχέθηκε όμως ότι θα το ερευνήσει.
Μόνο καλά λόγια για τη «Libertatia»
Τελικά την Κυριακή φασιστική ομάδα έκαψε το κτίριο. Να υπενθυμίσουμε ότι τελούσε υπό κατάληψη τα τελευταία 9-10 χρόνια από ομάδα του αντιεξουσιαστικού χώρου και ήταν γνωστή ως «Κατάληψη Libertatia», για την οποία δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά πως είχε δημιουργήσει οποιοδήποτε πρόβλημα στην περιοχή. Ισα ίσα οι δηλώσεις των περιοίκων μετά την πυρπόληση ήταν θετικές.
Σύμφωνα με όλες τις αναφορές, το κτίριο της κατάληψης πυρπολήθηκε γύρω στις 3 το μεσημέρι της Κυριακής από ομάδα 30 με 50 ατόμων που φορούσαν ολόμαυρες φόρμες και είχαν πλήρως καλυμμένα τα χαρακτηριστικά τους.
Εχει ενδιαφέρον η ανακοίνωση των ανθρώπων της κατάληψης, οι οποίοι γνωστοποιούν ότι η ομάδα αυτή είχε επιτεθεί στο κτίριο και νωρίτερα, όταν όμως υπήρχαν μέσα στο κτίριο άτομα τα οποία αμύνθηκαν και τους εκδίωξαν.
Οταν το κτίριο παραδόθηκε στην πυρά, δεν υπήρχε κανείς εντός του διότι βρίσκονταν στη συγκέντρωση των αντεξουσιαστών στην Καμάρα.
