Ορισμένες ιστορικές αφηγήσεις παρουσιάζουν την εικόνα των Εβραίων ως ανθρώπων που οδηγήθηκαν σε μαρτυρικό θάνατο από τους ναζί αμαχητί, αυτό όμως δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την πραγματικότητα. Κι αυτό γιατί κατά τη διάρκεια του πολέμου υπήρξαν κρατούμενοι που εξεγέρθηκαν στα στρατόπεδα θανάτου, αλλά και μαχητές της αντίστασης που κατάφεραν να οργανωθούν και να σώσουν εκατοντάδες ανθρώπους από βέβαιο θάνατο.
Το ντοκιμαντέρ «Αντίσταση: η αντεπίθεση των Εβραίων» που κάνει πρεμιέρα στο Viasat History αυτό το Σάββατο, 20 Απριλίου στις 22:00, περιγράφει λεπτομερώς αυτές τις εξεγέρσεις, μικρές και μεγάλες, και καταρρίπτει τον μύθο της εβραϊκής παθητικότητας.
Πώς όμως οι Εβραίοι κατάφεραν να αντισταθούν στους ναζί;
Αντίσταση χωρίς όπλα
Από το 1939, δημιουργήθηκαν περίπου 1.200 γκέτο στην Ανατολική Ευρώπη, όπου συγκεντρώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι. Οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί δεν είχαν όπλα, και αν έβρισκαν τρόπο να επιτεθούν στους ναζί, δέχονταν σκληρά αντίποινα. Παρόλα αυτά, οι Εβραίοι αντιστάθηκαν ανοίγοντας παράνομα σχολεία και βιβλιοθήκες, ιδρύοντας χορωδίες, ακόμη και θεατρικούς συλλόγους. Κατέγραψαν τα εγκλήματα πολέμου των Ναζί και διατήρησαν ένα υψηλό επίπεδο πολιτιστικής δραστηριότητας. Αυτή η άοπλη αντίσταση ονομάστηκε Amidah – το να αντιστέκεσαι στους καταπιεστές διατηρώντας την εβραϊκή ταυτότητα και την ανθρωπιά. Αυτή η τακτική της σιωπηλής αντίστασης άλλαξε γρήγορα, όταν οι Γερμανοί άρχισαν να εκτοπίζουν τους Εβραίους σε στρατόπεδα θανάτου. Όταν συνειδητοποίησαν ότι ο απώτερος στόχος των Ναζί ήταν να καταστρέψουν όλους τους Εβραίους, απάντησαν σχεδιάζοντας ένοπλη αντίσταση. «Είναι προτιμότερο να πέσουμε ως ελεύθεροι μαχητές παρά να ζούμε με τη χάρη των δολοφόνων», όπως έγραψαν σε μια δήλωσή τους.
Αντίσταση στα δάση
Περίπου 30.000 Εβραίοι πολέμησαν στα δάση της Ευρώπης, κυνηγώντας τους Ναζί και βοηθώντας άλλους Εβραίους να διαφύγουν. Όταν οι ναζί άρχισαν τις κτηνωδίες στα γκέτο, πολλοί Εβραίοι διέφυγαν στα δάση, έγιναν μαχητές της αντίστασης και, όταν ήταν δυνατόν, εντάχθηκαν στους αντάρτες. Ωστόσο, δεν υποδέχονταν όλες οι ομάδες των παρτιζάνων τους Εβραίους με ανοιχτές αγκάλες, οπότε αρκετοί σχημάτισαν και τις δικές τους μονάδες – όπως οι Εκδικητές, που κρύβονταν στο λιθουανικό δάσος Rudnicki, οι οποίοι επέτρεπαν και σε γυναίκες να ενταχθούν.
Ήταν πολύ αποτελεσματικοί: εξουδετέρωσαν τους αντιπάλους τους, κατέστρεψαν γέφυρες και σιδηροδρομικές γραμμές που μετέφεραν ναζιστικά στρατεύματα. Άλλες μονάδες επικεντρώθηκαν περισσότερο στη διάσωση. Μια ομάδα παρτιζάνων στο δάσος Naliboki κατάφερε να συγκεντρώσει στην ομάδα της 1.200 Εβραίους που έζησαν μέχρι το τέλος του πολέμου. Αυτοί ήταν οι τυχεροί, γιατί στο μεταξύ εκατομμύρια Εβραίοι εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα θανάτου, από τα οποία δεν υπήρχε σχεδόν καμία επιστροφή.
Αντίσταση στα στρατόπεδα
Πολλοί μπορεί να αναρωτιούνται γιατί οι άνθρωποι που συνωστίζονταν στα στρατόπεδα θανάτου δεν εξεγέρθηκαν εναντίον των ναζί, αλλά ιστορικά έχουν καταγραφεί επτά εξεγέρσεις, έξι από τις οποίες καθοδηγήθηκαν από Εβραίους. Έκαναν τα πάντα για να σώσουν τους συγκρατούμενούς τους, ακόμη και σε βαριά φυλασσόμενα στρατόπεδα. Οι πράξεις αυτές τιμωρούνταν πάντα με θάνατο. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές ιστορίες για πράξεις θάρρους που αψηφούσαν τον θάνατο.
Στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, ένας Εβραίος κούριερ ονόματι Μπέλα Καζάν έσωσε αρκετές Ούγγρες από το κρεματόριο, περνώντας τις κρυφά κάτω από το φράχτη. Κάποιες νεαρές γυναίκες παρείχαν μπαρούτι για την εξέγερση των Εβραίων Sonderkommando στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου στις 7 Οκτωβρίου 1944. Τέσσερις από αυτές απαγχονίστηκαν ως αποτέλεσμα, αλλά ποτέ δεν αποκάλυψαν τα ονόματα των άλλων συμμετεχόντων. Κατά τη διάρκεια μιας εκ των σημαντικότερων εξεγέρσεων στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, οι κρατούμενοι κατάφεραν να καταστρέψουν έναν θάλαμο αερίων και ένα κρεματόριο, και αυτή η αποστολή έσωσε πολλές ζωές.
Λίγοι επέζησαν από το Ολοκαύτωμα και ακόμη λιγότεροι διηγήθηκαν τις απελπισμένες ενέργειες των Εβραίων, αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζουμε γι’ αυτές, όπως δήλωσε η Paula S. Apsell, συν-σκηνοθέτης και παραγωγός του «Αντίσταση: η αντεπίθεση των Εβραίων». «Σήμερα, σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα, η ιστορία αυτή παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη στο ευρύ κοινό. Χωρίς αυτήν, η κατανόηση αυτής της γενοκτονίας, η οποία εξαφάνισε τα δύο τρίτα των Ευρωπαίων Εβραίων, παραμένει ελλιπής, προκαλώντας νέο αντισημιτισμό, μίσος και άρνηση του ίδιου του Ολοκαυτώματος».
«Αντίσταση: η αντεπίθεση των Εβραίων», πρεμιέρα αποκλειστικά στο Viasat History αυτό το Σάββατο, 20 Απριλίου στις 22:00.
