«Εγώ το ονομάζω ‘προσεγγίσεις πολυτελείας’. Οι τοπικοί αλλά και οι κεντρικοί άρχοντες στο θέμα των μουσικών του δρόμου συμπεριφέρονται σαν Μαρίες Αντουανέτες. Η φτώχεια με δυσκολία αντιμετωπίζεται. Δεν βγαίνει ο άλλος για το καλό του στους δρόμους. Είναι βιοπορισμός. Είναι φοιτητές, άνεργοι μουσικοί. Ας αφήσουν αυτόν τον κόσμο να ανασάνει. Έρχονται και μέρες γιορτινές» τονίζει στη DailyThess ο Δημήτρης Ζερβουδάκης, αναφερόμενος στο θέμα που έχει προκύψει το τελευταίο διάστημα σχετικά με τις προσαγωγές και τις διώξεις (για επαιτεία, κατάληψη δημόσιου χώρου, μη πληρωμή πνευματικών δικαιωμάτων στην ΑΕΠΙ) που ασκήθηκαν σε μουσικούς του δρόμου στη Θεσσαλονίκη.
Ήδη ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος έστειλε επιστολή στο υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, στο Δήμο Θεσσαλονίκης και την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με την οποία ζητά την αποσαφήνιση του θέματος σχετικά με τη δίωξη μουσικών επί επαιτεία, «θέμα που προέκυψε από το πουθενά και εντελώς αιφνιδίως και που δεν έχει προηγούμενο σε ολόκληρο τον κόσμο. Επί αυτού θα εκθέσουμε τους λόγους για τους οποίους θεωρούμε ότι μια τέτοια μεταχείριση προς τους ‘μουσικούς του δρόμου’ είναι ηθικά απαράδεκτη και από πολιτιστικής απόψεως καταδικαστέα, η δε παραπομπή επί επαιτεία αστήριχτη από νομικής απόψεως και εννοιολογικά στρεβλή».
«Ακούω συνέχεια στην Ευρώπη γίνεται αυτό, στη Γερμανία το άλλο, στην Αγγλία το παρά άλλο. Αυτές είναι πλούσιες χώρες. Εκεί έχουν χρήματα και ασκούν άλλη κοινωνική πολιτική. Δεν μπορείς σε μια χώρα που η ανθρωπιστική κρίση την έχει καταστρέψει να συζητάς οι μουσικοί να νοικιάσουν ένα κομμάτι στο πεζοδρόμιο. Μία πόλη, μέσα σε μια κοινωνία που καταρρέει, εξανθρωπίζεται με αυτή την δράση!», σημείωσε ο κ. Ζερβουδάκης.
Την ίδια ώρα, ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος ετοιμάζεται για τη διοργάνωση μέσα στο επόμενο μήνα του πρώτου φεστιβάλ του δρόμου, στο οποίο φιλοδοξεί να συμμετάσχουν μουσικοί αλλά και καλλιτέχνες του δρόμου από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Θα κληθούν και όλοι οι αρμόδιοι φορείς, ενώ θα βγει και… καπέλο για τους μουσικούς που θα λάβουν μέρος.
Για «ποιο λόγο παίζουν στο δρόμο» ρωτήσαμε το συγκρότημα «Χάσμα γενεών», το οποίο αποτελούν οι Στάθης Βασιλειάδης, Θωμάς Αποστολίδης και Μηνάς Νικολαϊδης, μιλώντας μαζί τους μια μέρα στον πεζόδρομο Αγίας Σοφίας. Τόσο για τα χρήματα γιατί αυτό το διάστημα είναι άνεργοι, όσο και για τη διασκέδαση, απάντησαν. «Ο κόσμος δεν έχει χρήματα. Παίζουμε και για αυτόν που δεν μπορεί να πάει σε μια μουσική σκηνή. Η μουσική είναι δικαίωμα όλων», ανέφεραν.
Η επιστολή προς τους φορείς
Ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος έστειλε την ακόλουθη επιστολή προς όλους τους αρμόδιους φορείς (Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Γραφείο Αναπληρωτή Υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Νίκου Τόσκα, Δήμαρχο Θεσσαλονίκης κ. Γιάννη Μπουτάρη, αντιδήμαρχο Πολιτισμού κ. Έλλη Χρυσίδου, Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας κ. Απόστολο Τζιτζικώστα, αντιπ/ρχη Τουρισμού και Πολιτισμού κ. Αλέξανδρο Θάνο):
Θέμα: Προσαγωγές και άσκηση διώξεων κατά συναδέλφων «μουσικών του δρόμου» στη Θεσσαλονίκη, με την κατηγορία της Επαιτείας.
Αξιότιμε κύριε Υπουργέ
Ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος, κατά τα τελευταία χρόνια υπήρξε αποδέκτης αριθμού καταγγελιών από συναδέλφους “μουσικούς του δρόμου”, σχετικά με οχλήσεις από όργανα της τάξης και παρεμπόδιση της μουσικής εκτέλεσης ή συστάσεις για διακοπή και απομάκρυνση των μουσικών από τα κατά παράδοση υπαίθρια σημεία-στέκια της πόλης μας. Σε κάποιες συγκεκριμένες ιδιαίτερες περιπτώσεις, τα πράγματα εξετράπησαν σε προσαγωγή στο αστυνομικό τμήμα και απαγγελία κατηγορίας για επαιτεία (!), κράτηση στη συνέχεια και παραπομπή την επομένη στο αυτόφωρο, όπου υπήρξε καταδίκη με επιβολή προστίμου.
Με την παρούσα επιστολή, ζητούμε τη συνδρομή σας για την αποσαφήνιση του θέματος σχετικά με τη δίωξη μουσικών επί επαιτεία, θέμα που προέκυψε από το πουθενά και εντελώς αιφνιδίως και που δεν έχει προηγούμενο σε ολόκληρο τον κόσμο.
Επί αυτού θα εκθέσουμε τους λόγους για τους οποίους θεωρούμε ότι μια τέτοια μεταχείριση προς τους “μουσικούς του δρόμου” είναι ηθικά απαράδεκτη και από πολιτιστικής απόψεως καταδικαστέα, η δε παραπομπή επί επαιτεία αστήριχτη από νομικής απόψεως και εννοιολογικά στρεβλή.
1. Ο ιδιότητα των “μουσικών του δρόμου” (και του καλλιτέχνη του δρόμου γενικότερα) είναι ένας τρόπος έκφρασης των μουσικών κ.ά. καλλιτεχνών που έχει μακρά ιστορική πορεία μέσα στους αιώνες και τους διαφορετικούς πολιτισμούς. Αν περιοριστούμε στον ελλαδικό χώρο και μόνο, η μουσική δραστηριότητα ανιχνεύεται ήδη από τον κυκλαδικό, τον μινωικό και τον μυκηναϊκό πολιτισμό, ο δε αρχαίοι “μουσικοί του δρόμου” διακριτά εμφανίζονται στους προ-ομηρικούς χρόνους με τους αοιδούς που εξελίσσονται κατόπιν στην ομηρική εποχή στους ραψωδούς. Κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν η ελευθερία τους να επιλέγουν τον τρόπο, τον χρόνο και τον τόπο έκφρασης, κοινό χαρακτηριστικό στοιχείο δηλ. με αυτό του σημερινού “μουσικού του δρόμου”. Και έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης και σεβασμού στο αρχαιοελληνικό πολιτισμό αυτοί οι καλλιτέχνες ως εμπνεόμενοι από τις μούσες, η δε ανταμοιβή τους θεωρούνταν πάντα ανταπόδοση της σημαντικής του πολιτιστικής προσφοράς και όχι επαιτεία.
Θα μπορούσαν να ειπωθούν πολλά για τη θέση της μουσικής στην κοινωνία και την παιδεία των αρχαίων Ελλήνων, για το ρόλο που έπαιζε στο δημόσιο βίο, στην εξέλιξη της φιλοσοφίας και την ανάπτυξη των επιστημών. Ο Πυθαγόρας, ο οποίος έβαλε τις βάσεις του μουσικού συστήματος, θεωρούσε ότι η μουσική ήταν πάνω απ’ όλα μια μαθηματική επιστήμη, η εικόνα της ουράνιας αρμονίας, η έκφραση δηλ. των αρμονικών σχέσεων των αριθμών που επεκτεινόταν στους πλανήτες. Δεδομένη θεωρείται εξάλλου η επίδραση της αρχαιοελληνικής μουσικής στους μουσικούς πολιτισμούς της Μέσης Ανατολής, του αραβικού μουσικού πολιτισμού και τους μεταγενέστερους μουσικούς πολιτισμούς της Ευρώπης, με τη διάδοση των αρχών της Σχολής των Πυθαγόρειων.
Σε ολόκληρο τον κόσμο σήμερα, σε κάθε μεγάλη ή μικρή πόλη, στους δρόμους, τα πάρκα, στις πλατείες, στους πεζόδρομους, στις αγορές, στο μετρό, ακόμα και στις λαϊκές αγορές στην Αμερική (farmers market), παντού όπου υπάρχουν άνθρωποι, οι μεμονωμένοι μουσικοί ή τα μουσικά σύνολα στήνουν ελευθέρα τα όργανα και παίζουν, προσφέροντας γενναιόδωρα τη μουσική τους, αμβλύνοντας το σκληρό και άχαρο αστικό τοπίο και ομορφαίνοντας έστω πρόσκαιρα τις στιγμές αυτών που περιδιαβαίνουν. Εντούτοις εδώ, στο τόπο που συστηματοποιήθηκε και οργανώθηκε η φιλοσοφία της μουσικής και ο οποίος τόπος διέδωσε και δίδαξε την ελεύθερή της έκφραση, εδώ λοιπόν στη χώρα μας η δραστηριότητα του “μουσικού του δρόμου” θεωρείται επαιτεία και διώκεται. Να γιατί αυτή η στάση είναι από πολιτιστικής απόψεως καταδικαστέα.
2. Στη Θεσσαλονίκη, πόλη που διαχρονικά παράγεται πολιτισμός και τέχνη, η παρουσία των “μουσικών του δρόμου” υπογράμμιζε πάντα περεταίρω το σύγχρονο ευρωπαϊκό της στίγμα και της προσέδιδε το χαρακτήρα της ανοικτής κοινωνίας, στα πλαίσια της οποίας πάντα αναπτύσσεται ελεύθερα η τέχνη. Ποιοι ήταν πάντα και ποιοι είναι σήμερα οι “μουσικοί του δρόμου” στην πόλη μας, ιδιαίτερα σε αυτά τα τελευταία χρόνια της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης;
Είναι οι νεαροί μαθητές του μουσικού σχολείου, οι φοιτητές του μουσικού τμήματος του πανεπιστημίου και οι σπουδαστές των ωδείων, που θέλουν να θέσουν την τέχνη τους στη δοκιμασία της ανοικτής ακρόασης στο δρόμο, μετρώντας τρόπω τινά την αποδοχή της μουσικής τους από το κοινό, με κριτήριο το πιθανό φιλοδώρημα από τους περαστικούς. Είναι παραπέρα παλιοί και νέοι επαγγελματίες μουσικοί που τα τελευταία χρόνια χάσανε πλέον τις δουλειές τους και προτίμησαν να “βγάλουν” την τέχνη τους στο δρόμο με αξιοπρέπεια, παρά να βυθιστούν άπραγοι στη θλίψη της ανεργίας, στο περιθώριο της κοινωνίας και τον αποκλεισμό.
Είναι επίσης συμπολίτες μας παλιννοστούντες, που η εκμάθηση μουσικής ήταν δεδομένη και αυτονόητη στις κοινωνίες από τις οποίες προήλθαν και που ερχόμενοι πλέον στην “πατρίδα”, παίζουν για να συμπληρώσουν τον βιοπορισμό τους. Είναι αλλοεθνείς φοιτητές που σπουδάζουν εδώ και παίζουν τη μουσική της δικής τους κουλτούρας, είναι τσιγγανόπουλα με τη χαρακτηριστική, ζωντανή μουσική παράδοση της φυλής τους, είναι περαστικοί τουρίστες που μας χαρίζουν τραγούδια του δικού του λαού και τόπου, είναι πρόσφυγες ή μετανάστες που παίζουν ελπίζοντας ότι έτσι θα βρουν κοινή γλώσσα και θα επικοινωνήσουν μαζί μας και τόσοι άλλοι.
Όλοι αυτοί, μέσα στα μερικά κέρματα που πιθανώς θα μπουν στο “καπέλο” τους, βλέπουν την ανταπόδοση των περαστικών στη χαρά που τους μετέδωσαν και που αποπνέεται από αυτή τους την καλλιτεχνική δραστηριότητα, τη “μουσική στο δρόμο” και απολαμβάνουν την αναγνώριση της πολιτιστικής προσφοράς τους, της αξίας της τέχνης τους και των μακρόχρονων κόπων που χρειάστηκαν. Όλοι αυτοί που ομορφαίνουν την πόλη γεμίζοντας τις γωνιές της με τζαζ, ροκ, μπλουζ, κλασσική μουσική, ντόπια και ξένη λαϊκή και εθνική παραδοσιακή μουσική, όλοι αυτοί ούτε απαιτούν ούτε επαιτούν. Και αυτοί που ανταποκρίνονται με κάποιο κέρμα δεν είναι βέβαια συνεργοί σε κάποιο αδίκημα ή συνένοχοι σε κάποια αξιόποινη πράξη. Δεν πρέπει καν να θεωρούνται ευσπλαχνικοί, φιλάνθρωποι ή ελεήμονες, παρά, το πολύ-πολύ, να νιώθουν αλληλέγγυοι στη όποια τρέχουσα δυσκολία του “μουσικού του δρόμου”. Και μάλιστα με το αζημίωτο, αφού έτσι, με κάποιο κέρμα, ανταποδίδουν αβίαστα την ευχάριστη μουσική στιγμή, που μέσα στο πλαίσιο της καθημερινή τους ρουτίνα τους έλαχε και τους προσφέρθηκε στο δρόμο.
Ιδιαίτερα σήμερα με τις κοινωνικές διαστάσεις που έχει πάρει η οικονομική κρίση στον τόπο μας και με την ανεργία να μαστίζει τη χώρα, μια χώρα που έχει στραφεί στο δανεισμό (μήπως στην επαιτεία;) για να πορευτεί, είναι τουλάχιστον ανήθικο και βαθειά υποκριτικό, να συγχέεται η έντιμη, αξιοπρεπής, κοινωνικά αρεστή και χρήσιμη δραστηριότητα του “μουσικού του δρόμου” με την επαιτεία, όπως τουλάχιστον αυτή ορίζεται από το νόμο ως ποινικά κολάσιμη πράξη. Να γιατί αυτή η στάση είναι ηθικά απαράδεκτη.
3. Ανεξάρτητα από τις απόψεις της εκκλησίας και τις αναφορές στα άγια κείμενα περί φιλευσπλαχνίας, διακονίας προς τους αναξιοπαθούντες, ελεημοσύνης κ.λπ. (π.χ. “μακάριοι οι ελεήμονες” κ.ά), ο νομοθέτης κάνοντας διάκριση, τρόπω τινά, μεταξύ της εν μέρει αποδεκτής επαιτείας (ως θεμιτής και δικαιολογημένης) και του “εξ επαγγέλματος” παρασιτισμού αντίστοιχα, που κατά περιόδους παίρνει μεγάλες διαστάσεις, έθεσε στο φάσμα της επαιτείας τα όρια της ποινικής εκτροπής.
Στο 25ο κεφάλαιο περί Επαιτείας και Αλητείας του Ποινικού Κώδικα και συγκεκριμένα στο άρθρο 407 αναφέρεται: Επαιτεία. Όποιος επαιτεί από φυγοποινία ή από φιλοχρηματία ή κατά συνήθεια τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών. (Υποθέτουμε ότι η φυγοποινία εδώ αναφέρεται πιθανώς εκ παραδρομής και προφανώς εννοείται φυγοπονία).
Είναι προφανές ότι η κατ΄ αυτό τον τρόπο οριζόμενη επαιτεία, ουδεμία σχέση έχει με τη πρόθεση του μουσικού να “βγάλει” τη μουσική του στο δρόμο, είτε από εσωτερική ανάγκη καλλιτεχνικής έκφρασης είτε έστω, από την ανάγκη την οφειλόμενη στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν στον κλάδο μας συνεπεία της οικονομικής κρίσης. Να γιατί η παραπομπή μουσικών επί επαιτεία είναι νομικά αστήριχτη και εννοιολογικά στρεβλή.
Σημειωτέον ότι ο κλάδος μας -λόγω των ιδιαίτερης φύσης του επαγγέλματος με νυκτερινή απασχόληση συνήθως και μη συνεπή εργοδοσία στις εργασιακές της υποχρεώσεις κ.λπ.- ουδέποτε έτυχε φροντίδας σε ότι αφορά τις αμοιβές και την ασφαλιστική κάλυψη, με την εφαρμογή ενός συστηματικού, ασφαλούς και ελεγχόμενου από τις αρμόδιες υπηρεσίες εργασιακού καθεστώτος. Ως εκ τούτου λοιπόν καθίστανται σήμερα ακόμη περισσότερο επίκαιρο και αναγκαίο να παύσουν τέτοιου είδους τριβές όπως αυτές προς τους “μουσικούς του δρόμου”, διότι υπό το πρίσμα των ασφυκτικών δημοσιονομικών περιορισμών που βέβαια πλήττουν ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού, οι μουσικοί ως κλάδος πέρασαν μαζικά στην ανεργία και τείνουν πλέον να κατατάσσονται στις ιδιαίτερα ευπαθείς επαγγελματικές ομάδες.
Κατόπιν της παραπάνω λεπτομερούς έκθεσης των πλέον σημαντικών λόγων για τους οποίους οι μουσικοί που παίζουν στο δρόμο (μέσα στα νόμιμα βεβαίως πλαίσια από άποψη ωραρίου, έντασης ήχου κ.λπ.), δεν θα έπρεπε να θεωρούνται επαίτες κατά το άρθρο 407 του Π.Κ., παρακαλούμε μετά την εξέταση του θέματος να προβείτε στην έκδοση εγκυκλίου προς τις αστυνομικές και δημοτικές αρχές και κάθε αρμόδιο, µε στόχο την αποσαφήνιση του ζητήματος για την παύση αυτής της απρεπούς και άδικης μεταχείρισης των “μουσικών του δρόμου” και την αποκατάσταση του κλάδου μας.
Ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος θα εξακολουθήσει στο μεταξύ να υποστηρίζει και να ενθαρρύνει την δραστηριότητα των “μουσικών του δρόμου” και αποφασίσαμε, αντί άλλης διαμαρτυρίας, να καλέσουμε μια Κυριακή εν ευθέτω χρόνω τις διάφορες ομάδες μουσικών και άλλων καλλιτεχνών της πόλης, να παραταχθούνε στην παραλία και να παίζουν για τους περαστικούς μουσική, τραγούδια, θεατρικά κ.ά. Για μια Ελεύθερη Τέχνη, Ζωντανή Παραλία, Ανοικτή Πόλη, Αλληλέγγυα Κοινωνία. Οι αρχές θα είναι βέβαια ευπρόσδεκτες και ελπίζουμε να παραβρεθούν και να απολαύσουν τα καλλιτεχνικά δρώμενα.
Με τιμή
Ο πρόεδρος του Σ.Μ.Β.Ε.
Γιώργος Χατζόπουλος
