Φαινόμενο εξαιρετικά επικίνδυνο, καθώς υφέρπει και, ενώ γιγαντώνεται, δεν του δίνουμε σημασία. Πρόκειται για ένα είδος ακραίου ιδεοληπτικού ναρκισσισμού. Τυχαίο παράδειγμα ο ανασφαλής βλάκας που ορμάει στους ανεμόμυλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή και, γιατί όχι, της πλανητικής ελίτ, βέβαιος ότι θα τους συντρίψει μέσω τής θεωρίας τής μπαρούφας.
Του Νίκου Δόικου*
Σουργελισμός είναι η ιδεολογικοποίηση ανασφαλειών και απωθημένων.
Ξεκινάει ως συμπεριφορικός (μια αγοραία αισθητική της μοντελιακής διαμαρτυρίας) και συνεχίζει με την «κουλτούρα» τής ετερότητας. Κάθε διαφορετικότητα έχει λόγο και ρόλο στην κυβερνητική λειτουργία. Δεν απαιτείται μια καλοδουλεμένη συνθετική και ανατρεπτική κυβερνητική πρόταση. Όχι. Σημασία έχει η καταξίωση των ετεροτήτων εις βάρος, πάντοτε, τής συλλογικής προοπτικής. Αντί της καθόλα αναγκαίας και αναζωογονητικής λειτουργίας των εσωτερικών ιδεολογικών τάσεων, έχουμε την ιδεολογικοποίηση της διαφορετικότητας χάριν της διαφορετικότητας. Μια ελεύθερη και ανοιχτή σε όλους θεατρική παράσταση, όπου το αυθόρμητο ή, αν θέλετε, το συναισθησιακό υποκαθιστά το συνειδητό και ενιαία οργανωμένο, όπου τα σούργελα, με απροσμέτρητης ανοησίας παρεμβάσεις, απομειώνουν κάθε θετική κυβερνητική κατάκτηση.
Αρχίζει να ολοκληρώνεται ο σουργελισμός φορτώνοντας απολυτότητα στα εννοιολογικά ζεύγη : – το απολύτως καλό χ απέναντι στο απολύτως κακό ψ.
Δεν ενδιαφέρουν οι συναινέσεις, δεν υφίσταται μεταβατικό στάδιο. Έχουμε ήδη διαβεί τον προθάλαμο των χειμερινών ανακτόρων. Οι εσωτερικές γέφυρες διαλόγου έχουν προ πολλού ανατιναχτεί και οι πολιτικές συνεργασίες πραγματώνονται στο πεδίο περιστασιακών συναλλακτικών συσχετισμών. Ασχέτως ποιότητας συναλλασσομένων.
Τέλος ολοκληρώνεται και θριαμβεύει ο σουργελισμός με την «αναγκαστική και βια-στική ισότητα». Είμαστε όλοι ίσοι, έτοιμοι και ικανοί για όλα. Και στο όνομα αυτής της διαστρεβλωμένης ισοπολιτείας, το κάθε σούργελο μπορεί να καταλαμβάνει δημόσιες θέσεις ευθύνης. Δεν ενδιαφέρει εάν το κάθε σούργελο λειτουργήσει ως πρότυπο για τους νεότερους. Αρκεί το γεγονός ότι το κάθε σούργελο υπηρετεί κάποια συγκυριακή σκοπιμότητα.
Όπως αντιλαμβάνεσθε εξετάζω το φαινόμενο και ως εσωτερικό πρόβλημα και σε συνάρτηση με τις περιστασιακές συμμαχίες.
Είναι δύσκολη η Δημοκρατία. Ακόμα πιο δύσκολος ο Σοσιαλισμός με δημοκρατία, ελευθερία και αειφόρο ανατρεπτική προδιάθεση.
Μόρφωση και αυτο-μόρφωση, πειθαρχία και αυτο-πειθαρχία, υποταγή του εγώ σε μια συλλογική παραγωγή αντι-διαχειριστικής πολιτικής στο πλαίσιο υπαρκτών συμμαχιών και ενώσεων (μεταβατικό στάδιο), εμπειρία πεδίου συνδυασμένη με υψηλού επιπέδου γνωσιολογική αρτιότητα είναι συμβάσεις και προαπαιτούμενα sine gua non για την επιτυχία μιας σύγχρονης φιλολαϊκής διακυβέρνησης, για την εμπέδωση προϋποθέσεων πραγματικής ανάπτυξης.
Ενίσχυση τής πραγματικής οικονομίας συνεχίζει να σημαίνει αύξηση τής παραγωγικότητας, ιδίως στους τομείς εντάσεως γνώσεως, τής ανταγωνιστικότητας, των εξαγωγών, των επενδύσεων και τού ΑΕΠ προς όφελος των πολλών. Τα επιδόματα αποτελούν στοιχειώδη υποχρέωση του κοινωνικού κράτους και μπράβο που μετά από επίμονους αγώνες η κυβέρνηση αξιώνεται να τα καταβάλει. Όμως δεν συνιστούν αναπτυξιακή πολιτική κι όποιος δεν το κατανοεί βρίσκεται σε λάθος καρέκλα.
Όλα τα παραπάνω προαπαιτούμενα είναι απαραίτητα κυρίως για την καταξίωση των κοινωνιο-κεντρικών πολιτικών δυνάμεων (όσοι ανέχονται εδώ και χρόνια τα γραπτά μου γνωρίζουν καλά πως θεωρώ ξεπερασμένους τους όρους αριστερά δεξιά και τους χρησιμοποιώ μονάχα χάριν επικοινωνίας), για την καταξίωση δηλαδή στη συνείδηση του Λαού και για το πέρασμα στο δεύτερο στάδιο μιας ανατρεπτικής ηγεμονίας.
Επιτέλους η επιζητούμενη «συμμαχία των προοδευτικών δυνάμεων» (αλήθεια τι σημαίνει αυτό;), θα έλεγα η συμμαχία των αντι-διαχειριστικών ευρωπαϊκών κοινωνικών δυνάμεων δεν χτίζεται με τα μπάζα των κομμάτων τού «δημοκρατικού τόξου»,ιδίως δε με όσους κατείχαν θέσεις ευθύνης στις κυβερνήσεις που οδήγησαν τη χώρα στα βράχια.
Πρωταρχικός στόχος μιας κοινωνιοκεντρικής κυβέρνησης είναι η καταξίωση της στη συνείδηση τού Ελληνικού Λαού. Αυτός να αντιληφθεί και να βιώσει μια διαφορετική, καλύτερη, αξιοπρεπέστερη ζωή χάρη στη δική του κυβέρνηση. Και ο κόσμος έχει σε ένα βαθμό αντιληφθεί ότι αυτή η κυβέρνηση στέκεται απέναντι στους μεταπράτες του πελατειακού παρακράτους και έχει εν μέτρω βιώσει την έμπρακτη έγνοια για τους πολλούς (οι «μεσαίοι», οι γνωστοί αχθοφόροι των μνημονιακών απαιτήσεων αναμένουν και αυτοί κάποια χειροπιαστή έγνοια).
Εδώ να επαναλάβω για πολλοστή φορά πως(όσο πιο απλά γίνεται) Αριστερά σημαίνει Κοινωνία και Πολιτική υπεράνω των «αγορών». Αυτή η αντισυστημική Ευρωπαϊκή Αριστερά δεν έχει καμιά σχέση με την τραυματική σοβιετική εμπειρία η οποία δυσφήμησε και απαξίωσε τις έννοιες «σοσιαλισμός» και «αριστερά» και την οποία σοβιετική εκδοχή κάθε αληθινός αριστερός οφείλει να πολεμά με αδιάπτωτο ζήλο έστω και ως ιστορικό φαινόμενο. Με τον ίδιο ζήλο που οφείλει να πολεμά τη μεγάλη απάτη τού υπαρκτού νεο-φιλελευθερισμού, ο οποίος υποσχέθηκε οικονομικούς παράδεισους και αντ’ αυτών πρόσφερε φτώχεια και δυστυχία διαλύοντας την κοινωνική συνοχή και τραυματίζοντας την αξιοπρέπεια εκατομμυρίων ανθρώπων. Ακριβώς ό,τι βίωσε στο πετσί του ο Ευρωπαϊκός Νότος και όχι μόνο.
Όλοι οι εργαζόμενοι, όλοι οι σχεδόν αφανισμένοι «μεσαίοι», οι νεόπτωχοι κατάλαβαν τι σημαίνει τα συμφέροντα μιας ολιγομελούς ομάδας διεθνών κερδοσκόπων να υπαγορεύουν σε κοινωνίες και κυβερνήσεις τον τρόπο διαβίωσης για να μην πω επιβίωσης των λαών τους.
Γίνεται φανερό σήμερα, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά, πως η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών, εδώ και παντού, αρνούνται την δικτατορία των αγορών πάνω στις κοινωνίες και την Πολιτική και συμφωνούν με τη σχέση η Κοινωνία και η Πολιτική υπεράνω των «αγορών». Το 99% των πολιτών του κόσμου είναι εν δυνάμει αντισυστημικοί. Μεγαλύτερο ποσοστό από το κατά Walter Lippmann 90% των «αμέτοχων θεατών της εξουσιαστικής ελίτ» του 1920. Και για να τελειώνουμε με τους κλασικούς όρους, είμαστε όλοι εν δυνάμει κοινωνικοί αγωνιστές και Πολίτες με τη Θουκυδίδεια έννοια του όρου.
Νομίζω πως αυτή ακριβώς η νέα αντίθεση ανάμεσα στο σύνολο των κοινωνιών και σε μιαν ολιγάριθμη ελίτ διεθνικών επιχειρήσεων είναι η καινούργια πρόκληση του 21ου αιώνα και διανοίγει νέα πεδία κοινωνικών αγώνων.
Τώρα, λοιπόν, στους δίσεκτους καιρούς, η Αριστερά, σε κοινωνικό και όχι στενά παραταξιακό επίπεδο, οφείλει και μπορεί να εμπνεύσει μιαν Εθνική Λαϊκή Δημοκρατική Συμμαχία, η οποία προφανώς και θα συμπεριλαμβάνει άφθαρτους, άξιους (και όχι σούργελα) της Κεντροαριστεράς και της Κεντροδεξιάς, για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις δομικές αδυναμίες τού κράτους, να αξιοποιήσει χάριν των πολλών τους πόρους και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα τής χώρας, για να σταματήσει το brain drain των νέων και τον ξενιτεμό εργατικής δύναμης, για να ενθαρρυνθούν οι νέοι Έλληνες να δημιουργήσουν οικογένειες χωρίς το φόβο τής ανεργίας και τής ανέχειας. Επαναλαμβάνω «κοινωνική συμμαχία» αντί τής διευρυμένης «προοδευτικής αριστερής» συμπαράταξης που προτείνεται τελευταία και η οποία μπορεί να περιμένει.
Οι δικές μας κοινωνιο-κεντρικές δυνάμεις, η Ελλαδική Ευρωπαϊκή Αριστερά οφείλει να ανοίξει μέτωπο απέναντι στη σταλινική χρησιμοθηρική αντίληψη «του σκοπού που αγιάζει τα μέσα» καθώς και σε κάθε φαινόμενο σουργελισμού. Να τιμήσει την Ιστορία της και με πολιτική σοβαρότητα να κατακτήσει τη λυτρωτική προοπτική της.
*Ο Νίκος Δόικος είναι κοινωνιολόγος, αρχιτέκτονας και συγγραφέας
